Bộ Quy tắc ứng xử về Biển Đông: Cần nhưng không nóng vội

Các đại biểu tham dự Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc ngày 3/8. (Ảnh: Tuấn Anh)

Nhấn nhiều nên nổi

Trong cuộc họp trực tuyến với những đồng nghiệp ASEAN ngày 3/8, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tái khẳng định chắc chắn ASEAN chiếm vị trí quan trọng trong toàn cục ngoại giao của Trung Quốc, hướng ưu tiên của ngoại giao láng giềng. Ông nhấn mạnh vấn đề “ Bắc Kinh không có yêu sách mới ở Biển Đông ” và “ Biển Đông nhìn chung không thay đổi ” nhờ nỗ lực của Trung Quốc và ASEAN. Ngoại trưởng Vương Nghị công bố đầy sáng sủa : nhất trí đẩy nhanh tham vấn về COC và đã thống nhất được lời nói đầu. Theo phát biểu của Ngoại trưởng Vương Nghị thì Bắc Kinh ủng hộ lập trường của ASEAN duy trì tự do, không thay đổi ở Biển Đông và kiến thiết xây dựng COC tương thích với lao lý quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển ( UNCLOS ) 1982.

Biển Đông và COC giành được sự quan tâm đáng kể trong các cuộc gặp gỡ song phương, đa phương giữa ASEAN với các nước khác; là chủ đề nóng trong nhiều hội thảo khoa học quốc tế về an ninh, trật tự trên biển.

COC là điểm nhấn và như nhìn nhận của Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, quan điểm kiến thiết xây dựng COC hiệu suất cao, thực ra, tương thích với lao lý quốc tế và UNCLOS 1982 được hội đồng quốc tế ủng hộ. Nhấn nhiều, ủng hộ nhiều nên COC vẫn không bị chìm xuồng.

Sóng, gió và đá ngầm

Nổi là một chuyện, còn có “ xuôi chèo, mát mái ” về đích hay không, lại là chuyện khác. Đại dịch Covid-19 vô tình trì hoãn việc đàm phán COC. Sóng, gió ngược và đá ngầm vẫn đâu đó trên hành trình dài của “ con thuyền COC ”. Thứ nhất, sau nhiều năm đàm phán, hai bên vẫn chưa chạm tới cái “ lõi rắn ” của COC. Trước hết là khoanh vùng phạm vi địa lý vận dụng COC. Nếu thỏa hiệp, đồng ý công bố chủ quyền lãnh thổ dựa trên yêu sách lịch sử vẻ vang, không tương thích với UNCLOS 1982 và bị Tòa Trọng tài thường trực ở The Hague bác bỏ ( năm năm nay ), thì khoanh vùng phạm vi địa lý vận dụng của COC có vẻ như chỉ là danh nghĩa. Điều cốt yếu là những bên phải coi COC là một văn bản ràng buộc về pháp lý. Nếu không có những chính sách, lao lý đơn cử, rõ ràng để giám sát, bảo vệ tuân thủ pháp lý ( ví dụ lao lý những hành vi không được phép ) và xử lý những vụ vi phạm …, thì COC vẫn là “ luật mềm ”, “ chính sách khung ”, “ chính sách ống ”, bộc lộ ý chí chính trị, mang tính lôi kéo “ thiện chí ”. Nội dung “ đinh ” của COC chính là chính sách ( công cụ ) xử lý tranh chấp. Các bên có đồng ý chính sách xử lý tranh chấp bắt buộc không ? Có đồng ý xử lý tranh chấp ở những Tòa quốc tế không ? Ngoài ra, COC cũng cần đề cập vai trò của bên thứ ba. Bắc Kinh đã nhiều lần bác bỏ những yếu tố “ cứng ” nói trên. Chẳng hạn phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực năm năm nay. Càng đơn cử thì đàm phán càng gay go. Nhưng chỉ có định lượng đơn cử, ràng buộc pháp lý, thì COC mới thực sự hiệu suất cao. Thứ hai, Bắc Kinh đang có nhiều lợi thế. Sức mạnh kinh tế tài chính, quân sự chiến lược, khoa học công nghệ tiên tiến, cùng với mạng lưới hệ thống những đá được tái tạo, lan rộng ra ( được ví như những “ chiến hạm không hề đánh chìm ” ), tạo cho Trung Quốc lợi thế tiêu biểu vượt trội so với những nước ASEAN. Trung Quốc cũng lợi thế hơn Mỹ và những nước lớn ngoài khu vực. Ngoại trưởng Vương Nghị quy nghĩa vụ và trách nhiệm : “ những vương quốc bên ngoài khu vực đã trở thành những tác nhân phá vỡ độc lập, không thay đổi ở Biển Đông ”. Theo tờ South China Morning Post ( Hong Kong ), Bắc Kinh ám chỉ Mỹ và phương Tây. Ngăn cản sự tham gia của Mỹ và phương Tây là một toan tính. Nhiều học giả quốc tế cho rằng, COC với những ràng buộc nêu trong điểm thứ nhất, không phải là thứ Bắc Kinh cần. Tiến trình đàm phán COC lê dài, Trung Quốc cũng chẳng mất gì. Thứ ba, ASEAN đang đứng trước nhiều thử thách lớn từ làn sóng Covid-19 mới, yếu tố hồi sinh kinh tế tài chính, khủng hoảng cục bộ ở Myanmar và sự cạnh tranh đối đầu nóng bức giữa Mỹ và Trung Quốc. Quan chức ASEAN sẽ phải đắn đo giữa những cam kết từ Bắc Kinh và những yếu tố gay cấn trong đàm phán COC. Một số nước ASEAN bị ảnh hưởng tác động, chi phối từ những dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư kinh tế tài chính, thương mại của “ vành đai, con đường ” …

Bắc Kinh thừa hiểu, nên phản đối việc các nước ASEAN họp, trao đổi, thống nhất trước khi thảo luận với Trung Quốc. Nguyên tắc đồng thuận, trong trường hợp này có thể là con dao 2 lưỡi.

Phát huy vai trò trung tâm giải quyết tranh chấp Biển Đông là một chỉ dấu quan trọng về vai trò, vị thế quốc tế của ASEAN.

Con thuyền đi về đâu

Càng khó khăn vất vả, thử thách, ASEAN càng nhận thức rõ hơn vai trò, vị thế của mình và sự ủng hộ quốc tế. Quan điểm duy trì tự do, không thay đổi, bảo mật an ninh, bảo đảm an toàn, tự do hàng hải trên Biển Đông và xử lý tự do những tranh chấp dựa trên lao lý quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982 của ASEAN được sự ủng hộ quốc tế thoáng đãng. Trong 5 năm qua, phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực, có lúc động, lúc trầm, nhưng ngày càng được quốc tế ủng hộ. Tuân thủ lao lý quốc tế vẫn là yên cầu, là xu thế chung. Vậy là, có cả sóng, gió thuận và ngược chiều. “ Con thuyền COC ” đứng trước nhiều ngã rẽ. Một là, hai bên có những nhượng bộ nhất định. Tiến trình đàm phán dù phải lê dài, nhưng thuyền cũng về đúng đích. Đây được nhìn nhận là ngữ cảnh “ sáng sủa thận trọng ”. Nói thận trọng là bởi nó khó, cần quy tụ nhiều tác nhân. Sự nỗ lực, vượt qua chính mình của Trung Quốc, của ASEAN và từng vương quốc thành viên ; sự ủng hộ quốc tế bằng dư luận và những hành vi thiết thực, hiệu suất cao. Hai là, COC được ký kết, nhưng những yếu tố pháp lý cơ bản chưa được xử lý thỏa đáng, tạm gác lại. Bộ quy tắc thiếu chính sách, công cụ trấn áp, pháp luật đơn cử, ràng buộc pháp lý. Theo những học giả quốc tế, đây có lẽ rằng là ngữ cảnh Bắc Kinh muốn. Một số nước ASEAN và quốc tế muốn cao hơn, nhưng “ lực bất tòng tâm ”. Ba là, hai bên không thỏa hiệp được những yếu tố pháp lý cơ bản, COC nhùng nhằng, lê dài, chưa tìm thấy lối ra. Một số nước đổ lỗi cho nước khác. Đây là ngữ cảnh xấu so với ASEAN và hội đồng quốc tế, vẫn có năng lực xảy ra.

Góc nhìn khác nhau

Một số chỉ huy, quan chức cho rằng thỏa hiệp sẽ có lợi, hoặc quyền lợi riêng không gắn nhiều với Biển Đông và COC. Một số nước ở trạng thái “ đứng giữa ”, không bộc lộ quan điểm rõ ràng hoặc “ lựa theo chiều gió ”. Đa số những nước ASEAN và trên quốc tế cho rằng cần một COC hiệu suất cao, thực ra, tương thích với lao lý quốc tế và UNCLOS 1982. Kiên trì, giữ vững lập trường nguyên tắc để có một COC tốt, còn hơn nóng vội, thỏa hiệp một COC tồi. Nước Ta cùng với một số ít nước ASEAN phấn đấu theo hướng này. Chạy theo quyền lợi riêng, quan điểm xử lý mối quan hệ giữa quyền lợi vương quốc và quyền lợi chung khác nhau, tất yếu dẫn đến góc nhìn khác nhau. Thỏa hiệp vì quyền lợi riêng hoàn toàn có thể mang lại tác dụng nhất định. Nhưng vị thế ASEAN bị suy giảm do thiếu đồng tâm, thì giá trị của vương quốc thành viên cũng giảm theo. Mang quyền lợi chung ra đánh đổi, vương quốc cũng hoàn toàn có thể trở thành “ món hàng ” để nước lớn trao đổi. Biển Đông, COC không phải là chuyện riêng giữa ASEAN, một số ít nước có tranh chấp và Trung Quốc. Duy trì độc lập, bảo mật an ninh, bảo đảm an toàn, trật tự trên Biển Đông là quyền lợi chung, nghĩa vụ và trách nhiệm của những vương quốc. Phát huy vai trò TT xử lý tranh chấp Biển Đông là một chỉ dấu quan trọng về vai trò, vị thế quốc tế của ASEAN. Chất lượng COC biểu lộ bản lĩnh của ASEAN.

Các quốc gia ASEAN cần đoàn kết, thống nhất, kiên trì giữ vững lập trường chung, vì lợi ích chung. Phát huy cao nhất nội lực, tranh thủ sự ủng hộ quốc tế rộng rãi, là phương châm để con tàu ASEAN vững lái, vươn ra đại dương.

* Bài viết phản ánh quan điểm của tác giả.

AMM-54: Trung Quốc công khai đề cập xây dựng COC phù hợp luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982 Trả lời phỏng vấn về hiệu quả Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 54 ( AMM-54 ) và những Hội nghị tương quan, Thứ …

Source: https://bem2.vn
Category: Ứng dụng hay