Chiến tranh thế giới thứ hai – Wikipedia tiếng Việt

Chiến tranh thế giới thứ hai (còn được nhắc đến với các tên gọi Đệ nhị thế chiến, Thế chiến II hay Đại chiến thế giới lần thứ hai) là một cuộc chiến tranh thế giới bắt đầu từ khoảng năm 1939 và chấm dứt vào năm 1945. Cuộc chiến có sự tham gia của đại đa số các quốc gia trên thế giới — bao gồm tất cả các cường quốc — tạo thành hai liên minh quân sự đối lập: Đồng Minh và Phe Trục. Trong diện mạo một cuộc chiến tranh toàn diện, Thế chiến II có sự tham gia trực tiếp của hơn 100 triệu nhân sự từ hơn 30 quốc gia. Các bên tham chiến chính đã dồn toàn bộ nguồn lực kinh tế, công nghiệp và khoa học cho nỗ lực tham chiến, làm mờ đi ranh giới giữa nguồn lực dân sự và quân sự. Chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc xung đột đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại, gây nên cái chết của 70 đến 85 triệu người, với số lượng dân thường tử vong nhiều hơn quân nhân. Hàng chục triệu người đã phải bỏ mạng trong các vụ thảm sát, diệt chủng (trong đó có Holocaust), chết vì thiếu lương thực hay vì bệnh tật. Máy bay đóng vai trò quan trọng đối với tiến trình cuộc chiến, bao gồm ném bom chiến lược vào các trung tâm dân cư, và đối với sự phát triển vũ khí hạt nhân cũng như hai lần duy nhất sử dụng loại vũ khí này trong chiến tranh.

Mặc dù có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng chiến tranh thế giới thứ hai thường được coi là bắt đầu khi Đức phát động cuộc xâm lược Ba Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939, tiếp nối với việc cả Vương quốc Anh lẫn Pháp tuyên chiến với Đức 2 ngày sau đó. Kể từ cuối năm 1939 cho tới đầu năm 1941, thông qua một loạt chiến dịch quân sự và hiệp ước, Đức đã chinh phục hoặc kiểm soát phần lớn lục địa châu Âu, đồng thời thành lập liên minh phe Trục với Ý và Nhật Bản cũng như với một số nước khác sau đó. Theo Hiệp ước Molotov – Ribbentrop được ký kết vào tháng 8 năm 1939, Đức và Liên Xô phân chia và sáp nhập lãnh thổ các nước láng giềng châu Âu bao gồm Ba Lan, Phần Lan, Romania và các nước Baltic. Sau khi các chiến dịch tại Bắc Phi và Đông Phi bắt đầu và Pháp thất thủ giữa năm 1940, chiến tranh vẫn tiếp diễn chủ yếu giữa các cường quốc Trục châu Âu và Đế quốc Anh, với chiến sự tại Balkan, Trận không chiến nước Anh (Blitz) và Trận chiến Đại Tây Dương. Vào ngày 22 tháng 6 năm 1941, Đức dẫn đầu các nước Phe Trục châu Âu tiến hành xâm lược Liên Xô, mở ra Mặt trận phía Đông. Là chiến trường trên bộ lớn nhất trong lịch sử, cuộc chiến với Liên Xô đã khiến quân đội phe Trục, mà chủ yếu là Wehrmacht của Đức, sa lầy trong một cuộc chiến tiêu hao.

Với tham vọng thống trị châu Á và Thái Bình Dương, Nhật Bản đã gây chiến với Trung Hoa Dân Quốc vào năm 1937. Vào tháng 12 năm 1941, Nhật Bản thực thi tiến công gần như cùng lúc những chủ quyền lãnh thổ của Hoa Kỳ và Anh tại Khu vực Đông Nam Á và Trung Thái Bình Dương, gồm có cả cuộc tiến công nhằm mục đích vào hạm quân Mỹ đóng tại Trân Châu Cảng. Sau khi Hoa Kỳ lẫn Anh tuyên chiến với Nhật Bản, những nước phe Trục Châu Âu tuyên chiến với Hoa Kỳ theo cam kết trong hiệp ước liên minh. Nhật Bản nhanh gọn làm chủ hầu hết Tây Thái Bình Dương, nhưng bước tiến của họ đã bị chặn lại sau khi để thua trận Midway quan trọng vào năm 1942. Không lâu sau đó, Đức và Ý bị đánh bật khỏi Bắc Phi và phải hứng chịu thất bại quyết định hành động tại Stalingrad trước Liên Xô. Những thất bại then chốt trong năm 1943 – gồm có một loạt thất bại của Đức trên Mặt trận phía Đông, cuộc xâm lược hòn đảo Sicilia và lục địa Ý của Đồng Minh, cũng như cuộc tiến công của Đồng Minh ở Thái Bình Dương – đã khiến phe Trục đánh mất thế dữ thế chủ động ​ ​ và buộc phải rút lui kế hoạch trên mọi mặt trận. Năm 1944, Đồng Minh phương Tây xâm lược nước Pháp do Đức chiếm đóng, trong khi Liên Xô giành lại những chủ quyền lãnh thổ bị mất và đang trên đường tiến vào chủ quyền lãnh thổ Đức và những vương quốc Phe Trục khác. Trong suốt hai năm 1944 và 1945, chiến sự dần hòn đảo chiều trên lục địa châu Á, trong khi quân Đồng Minh làm tê liệt lực lượng Hải quân Nhật Bản và chiếm đóng hòn đảo quan trọng ở phía Tây Thái Bình Dương .

Sau khi giải phóng các vùng lãnh thổ do Đức chiếm đóng, Đồng Minh phương Tây và Liên Xô tiến hành xâm lược nước Đức. Chiến tranh tại châu Âu kết thúc sau cái chết của Adolf Hitler, chỉ ít lâu trước khi Berlin thất thủ vào tay quân đội Liên Xô và Đức đầu hàng vô điều kiện vào ngày 8 tháng 5 năm 1945. Sau khi Tuyên bố Potsdam của Đồng Minh vào ngày 26 tháng 7 năm 1945 bị phía Nhật Bản khước từ, Hoa Kỳ đã thả hai quả bom nguyên tử đầu tiên xuống thành phố Hiroshima vào ngày 6 và Nagasaki vào ngày 9 tháng 8 năm 1945. Đối mặt trước một cuộc xâm lược sắp xảy ra vào quần đảo Nhật Bản và việc Liên Xô tham chiến, tiến hành xâm lược Mãn Châu vào ngày 9 tháng 8, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng vào ngày 15 tháng 8 năm 1945, ấn định chiến thắng toàn diện trên chiến trường Châu Á cho Phe Đồng Minh. Sau chiến tranh, cả Đức lẫn Nhật Bản bị chiếm đóng. Các tòa án tội ác chiến tranh được mở nhằm xét xử các nhà lãnh đạo Đức và Nhật Bản. Bất chấp tội ác chiến tranh được ghi nhận đầy đủ (chủ yếu gây ra ở Hy Lạp và Nam Tư), phần lớn các nhà lãnh đạo và tướng lĩnh Ý vẫn được ân xá nhờ vào các hoạt động ngoại giao.

Chiến tranh quốc tế thứ hai đổi khác cục diện chính trị lẫn cấu trúc xã hội toàn thế giới. Tổ chức Liên Hiệp Quốc ( Liên Hiệp Quốc ) được xây dựng nhằm mục đích thôi thúc hợp tác quốc tế và ngăn ngừa những cuộc xung đột trong tương lai. Các cường quốc thắng lợi, gồm có Trung Quốc, Pháp, Liên Xô, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ, trở thành thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc. Liên Xô và Hoa Kỳ nổi lên như hai siêu cường đối trọng nhau, tạo tiền đề cho Chiến tranh Lạnh lê dài gần nửa thế kỷ. Trong toàn cảnh châu Âu bị tàn phá, tác động ảnh hưởng của những cường quốc suy yếu, khởi đầu quy trình phi thực dân hóa ở châu Phi và châu Á. Hầu hết những vương quốc có ngành công nghiệp bị thiệt hại đều hướng tới việc phục sinh và lan rộng ra kinh tế tài chính. Sự hội nhập chính trị, đặc biệt quan trọng là ở châu Âu, vốn mở màn như một nỗ lực ngăn ngừa những hành vi thù địch trong tương lai đã chấm hết những mối thù địch trước cuộc chiến tranh và rèn luyện ý thức về truyền thống chung .

Trình tự thời hạn

Thời điểm khởi đầu đại chiến tại Châu Âu thường được xem là khi quân Đức thực thi xâm lược Ba Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939 [ 7 ] và khi Vương quốc Anh và Pháp tuyên chiến với Đức hai ngày sau đó. Đối với cuộc chiến tranh Thái Bình Dương, giới học giả chưa có sự thống nhất trong việc tính ngày mở màn đại chiến. Có người ưng ý thời gian Nhật Bản xâm lược Trung Quốc vào ngày 7 tháng 7 năm 1937 [ 8 ] trong khi 1 số ít người khác lại coi sự kiện Nhật Bản xâm lược Mãn Châu vào ngày 19 tháng 9 năm 1931 mới là ngày khởi đầu đại chiến. [ 10 ] [ 11 ] [ 12 ]Một số học giả khác đống ý với quan điểm của sử gia người Anh A. J. P. Taylor, cho rằng Chiến tranh Trung – Nhật cùng với cuộc chiến tranh ở châu Âu và những thuộc địa xảy ra song song cho trước khi hợp thành một đại chiến duy nhất vào năm 1941. Bài viết này của Wikipedia sử dụng cách tính ngày truyền thống cuội nguồn. Một số thời gian khác nhiều lúc cũng được sử dụng làm ngày khởi đầu Chiến tranh quốc tế thứ hai gồm có cuộc xâm lược Abyssinia của Ý vào ngày 3 tháng 10 năm 1935. [ 13 ] Nhà sử học người Anh Antony Beevor xem trận Khalkhin Gol giữa Nhật Bản và Liên Xô từ tháng 5 đến tháng 9 năm 1939 là ngày khởi đầu của Thế chiến thứ hai .Tương tự như ngày khởi đầu, ngày kết thúc đúng mực của đại chiến cũng không được những học giả thống nhất thoáng rộng. Một số người đồng ý ngày 14 tháng 8 năm 1945 khi hiệp định đình chiến giữa Nhật Bản và Đồng Minh được ký kết ( Ngày V-J ) là ngày cuộc chiến tranh kết thúc thay vì ngày 2 tháng 9 năm 1945 khi Nhật Bản chính thức đầu hàng, chấm hết cuộc chiến tranh tại châu Á. Năm 1951, một hiệp ước tự do giữa Nhật Bản và Đồng Minh được ký kết. Năm 1990, một hiệp ước tương quan đến tương lai của Đức cho phép hai phần Đông và Tây của nước này thống nhất đã được trải qua, xử lý hầu hết những yếu tố tồn dư sau Thế chiến II. Cho đến khi Liên Xô giải tán, giữa hai nước Xô – Nhật không có hiệp ước độc lập chính thức nào được ký kết. [ 15 ]

Bối cảnh

Châu Âu

Nguồn cơn của cuộc chiến tranh quốc tế thứ hai đến từ những nguyên do khác nhau ở những khu vực địa lý khác nhau. Tại châu Âu, Chiến tranh quốc tế thứ hai thường được xem là sự tiếp nối của Chiến tranh quốc tế thứ nhất, vốn đã làm đổi khác trọn vẹn map chính trị châu Âu với sự thất bại của những cường quốc Liên minh Trung tâm gồm Áo-Hung, Đức, Bulgaria và Đế quốc Ottoman và việc người Bolshevik lên nắm quyền ở Nga và xây dựng nên Liên bang Xô Viết vào năm 1917. Các Đồng Minh giành thắng lợi trong Chiến tranh quốc tế thứ nhất như Pháp, Bỉ, Ý, Romania và Hy Lạp, đều giành thêm đất đai. Nhiều vương quốc dân tộc bản địa mới được xây dựng sau sự sụp đổ của Áo-Hung, Đế quốc Ottoman và Đế quốc Nga .
Để ngăn ngừa một cuộc cuộc chiến tranh quốc tế mới trong tương lai, Hội Quốc Liên được xây dựng trong Hội nghị Hòa bình Paris năm 1919. Hội Quốc Liên có trách nhiệm đa phần là duy trì tự do quốc tế với những tiềm năng chính gồm có ngăn ngừa cuộc chiến tranh trải qua bảo mật an ninh tập thể và giải trừ quân bị, và xử lý những tranh chấp quốc tế trải qua đàm phán và trọng tài .Bất chấp xu thế chuộng độc lập tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ sau Thế chiến I, chủ nghĩa báo thù dân tộc bản địa và chủ nghĩa xét lại đã nổi lên tại một số ít vương quốc châu Âu trong cùng thời kỳ. Xu hướng này đặc biệt quan trọng tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ tại Đức bởi những tổn thất đáng kể về chủ quyền lãnh thổ, thuộc địa và kinh tế tài chính mà Hòa ước Versailles áp đặt. Đức mất khoảng chừng 13 % chủ quyền lãnh thổ quê nhà và hàng loạt thuộc địa ở hải ngoại. Đức bị ngăn cấm sáp nhập những vương quốc khác, bị buộc phải trả những khoản bồi thường khổng lồ. Quân đội bị số lượng giới hạn về quy mô và năng lực chiến đấu .Đế quốc Đức bị giải thể trong Cách mạng Đức 1918 – 1919. Một cơ quan chính phủ dân chủ, sử gọi là Cộng hòa Weimar, được xây dựng. Thời kỳ giữa hai đại chiến tận mắt chứng kiến sự xung đột giữa những người ủng hộ nền cộng hòa non trẻ và những người chống đối không nhân nhượng ở cả cánh hữu lẫn cánh tả. Ý với tư cách là một liên minh của phe Entente đã giành được 1 số ít vùng chủ quyền lãnh thổ sau cuộc chiến tranh. Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa dân tộc bản địa Ý đã tức giận vì những lời hứa của Vương quốc Anh và Pháp khi thuyết phục nước này tham chiến đã không được triển khai. Từ năm 1922 đến năm 1925, trào lưu Phát xít do Benito Mussolini chỉ huy đã lên cầm quyền tại Ý, vận dụng chủ nghĩa dân tộc bản địa, chính sách toàn trị và cộng tác giai cấp, xóa bỏ nền dân chủ đại nghị, đàn áp những lực lượng xã hội chủ nghĩa, cánh tả và tự do, đồng thời theo đuổi chủ trương đối ngoại bành trướng hung hãn nhằm mục đích vào đưa Ý trở thành một cường quốc trên quốc tế và hứa hẹn tạo dựng một ” Đế chế La Mã Mới ” .
Adolf Hitler, sau một nỗ nhằm mục đích lật đổ chính phủ nước nhà Đức lực bất thành vào năm 1923, đã trở thành Thủ tướng Đức vào năm 1933. Ông ta bãi bỏ chính sách dân chủ, tham vọng sửa đổi trật tự quốc tế một cách triệt để và mang động cơ chủng tộc. Nước Đức nhanh gọn mở màn một chiến dịch tái vũ trang quy mô lớn. Trong khi đó, vì muốn bảo vệ liên minh, Pháp để cho Ý tùy ý hành vi ở Ethiopia, vương quốc mà Ý muốn biến thành thuộc địa của họ. Tình hình trở nên trầm trọng hơn vào đầu năm 1935 khi Lãnh thổ lưu vực Saar được thống nhất hợp pháp với Đức cùng việc Hitler đẩy nhanh tiến trình tái vũ trang và vận dụng chính sách cưỡng bách tòng quân, qua đó vi phạm Hòa ước Versailles .Vương quốc Anh, Pháp và Ý xây dựng Mặt trận Stresa vào tháng 4 năm 1935 nhằm mục đích kiềm chế Đức, một bước quan trọng so với toàn thế giới hóa quân sự chiến lược. Nhưng chỉ khoảng chừng 2 tháng sau, Vương quốc Anh đã cùng nước Đức đàm phán thỏa thuận hải quân độc lập, thả lỏng những hạn chế trước đó. Lo ngại trước những tham vọng chủ quyền lãnh thổ của Đức tại Đông Âu, Liên Xô đã cùng với Pháp soạn thảo một hiệp ước tương hỗ. Tuy nhiên, trước khi có hiệu lực hiện hành, hiệp ước Pháp – Xô bắt buộc phải được trải qua cỗ máy hành chính của Hội Quốc Liên. [ 21 ] Về phía Hoa Kỳ, do lo lắng về những diễn biến tại Châu Âu và Châu Á Thái Bình Dương, Quốc hội Hoa Kỳ đã trải qua Đạo luật Trung lập vào tháng 8 cùng năm .Hitler thử thách hiệp ước Versailles và Locarno bằng đưa quân vào vùng phi quân sự hóa Rhineland trong tháng 3 năm 1936. Nhờ vào Chính sách nhân nhượng của những nước Tây Âu, Hitler gần như không vấp phải sự phản đối nào. Tháng 10 năm 1936, Đức và Ý xây dựng Trục Roma – Berlin. Một tháng sau, Đức và Nhật Bản ký Hiệp ước chống Quốc tế Cộng sản với tiềm năng ngăn ngừa sự tăng trưởng của chủ nghĩa Cộng sản. Một năm sau thì Ý cũng ký hiệp ước này .

Châu Á Thái Bình Dương

Vào giữa thập niên 1920, Trung Quốc Quốc dân Đảng ( KMT ) phát động chiến dịch Bắc phạt với tiềm năng thống nhất Trung Quốc vốn đã bị chia cắt sau thời kỳ Cách mạng Tân Hợi năm 1911, đồng thời hủy hoại quyền lực tối cao của những quân phiệt cát cứ. Tuy chiến dịch kết thúc thành công xuất sắc và Trung Quốc đã được thống nhất, nhưng mối quan hệ stress với những liên minh cũ khiến chính phủ nước nhà của Tưởng Giới Thạch nhanh gọn rơi vào một cuộc nội chiến với Đảng Cộng sản Trung Quốc và những quân phiệt địa phương thuộc Quốc dân Đảng. Tại Nhật Bản, sự thắng thế của 1 số ít tướng lãnh quân phiệt đã khiến nước này chủ trương xử lý những yếu tố vương quốc bằng chính phủ nước nhà độc tài và chủ trương xâm lược. Nhật Bản thiếu những nguồn tài nguyên một cách trầm trọng, họ buộc phải nhập khẩu những nguyên vật liệu như sắt, dầu mỏ và than đá vì thiếu những tài nguyên vạn vật thiên nhiên ở trong nước để duy trì tăng trưởng trong ngành công nghiệp. Nhật Bản thể hiện tham vọng sáp nhập Trung Quốc và những thuộc địa lân cận vào Khối Thịnh vượng chung Đại Đông Á để thoả mãn nhu yếu tài nguyên mà đảo quốc nhỏ bé này không hề tự cung ứng được. Người Nhật xem Trung Quốc là bước tiên phong trong tham vọng bá chủ châu Á, dàn dựng Sự kiện Phụng Thiên để làm cái cớ tiến quân vào Mãn Châu, thiết lập nhà nước Mãn Châu Quốc bù nhìn .Trung Quốc lôi kéo Hội Quốc Liên nhu yếu Nhật Bản dừng ngay cuộc xâm lược Mãn Châu. Sau khi bị lên án vì những hoạt động giải trí quân sự chiến lược tại Mãn Châu, Nhật Bản đáp trả bằng cách rút khỏi tổ chức triển khai này. Quân đội hai nước nhanh gọn đụng vũ trang tại Thượng Hải, Nhiệt Hà và Hà Bắc. Chiến sự vẫn tiếp nối cho đến khi Thỏa ước Đường Cô được ký kết vào năm 1933. Tuy đình chiến, những lực lượng tình nguyện Trung Quốc vẫn liên tục hoạt động giải trí kháng Nhật ở Mãn Châu, Sát Cáp Nhĩ và Tuy Viễn. [ 29 ] Sau Sự kiện Tây An năm 1936, hai phía Quốc dân Đảng và Cộng sản Đảng đồng ý ngừng chiến để xây dựng một mặt trận thống nhất với tiềm năng đánh đuổi người Nhật ra khỏi Trung Quốc .

Diễn biến đại chiến

Chiến tranh bùng nổ tại Châu Âu ( 1939 – 40 )

Binh lính Wehrmacht của Đức phá vỡ đường biên giới vào Ba Lan, ngày 1 tháng 9 năm 1939Ngày 1 tháng 9 năm 1939, Đức Quốc Xã xâm lược Ba Lan sau khi dàn dựng một số ít vụ cờ giả, gồm có vụ lính Ba Lan phóng hỏa đốt trụ sở cơ quan phát thanh Đức tại Gleiwitz. Cuộc tiến công tiên phong của quân Đức trong đại chiến là nhằm mục đích vào mạng lưới hệ thống phòng thủ của Ba Lan tại Westerplatte. [ 32 ] Trước hành vi quân sự chiến lược của Đức, Vương quốc Anh gửi tối hậu thư nhu yếu Đức dừng ngay cuộc tiến công. Sau khi tối hậu thư bị phía Đức bác bỏ, Pháp và Anh chính thức tuyên chiến vào ngày 3 tháng 9, kế đến là Úc, New Zealand, Nam Phi và Canada. Tuy tham chiến, phe Đồng Minh không làm gì nhiều để giúp Ba Lan. Người Pháp chỉ triển khai duy nhất một cuộc thăm dò thận trọng vào vùng Saarland. [ 33 ] Đồng Minh phương Tây mở màn một cuộc phong tỏa thủy quân so với Đức, nhằm mục đích tàn phá nền kinh tế tài chính và nỗ lực gây chiến của quốc gia này. [ 34 ] Đức đáp trả bằng cách phát động cuộc chiến tranh bằng tàu ngầm nhằm mục đích vào tàu buôn và tàu chiến của Đồng Minh. Chiến sự nhanh gọn leo thang thành Trận chiến Đại Tây Dương. [ 35 ] Các binh sĩ của Quân đội Ba Lan bảo vệ nước nhà, tháng 9 năm 1939

Ngày 8 tháng 9, quân đội Đức tiến đến vùng ngoại ô Warszawa. Đợt phản công của Ba Lan ở phía tây tuy cầm chân người Đức trong vài ngày, nhưng họ nhanh chóng bị Wehrmacht tấn công và bao vây. Tàn quân Ba Lan đột kích vòng vây để quay về cố thủ Warszawa, thành phố khi ấy đang bị vây rất chặt. Ngày 17 tháng 9 năm 1939, sau khi ký hiệp định đình chiến với Nhật Bản, Liên Xô lấy cớ bảo vệ dân tộc Ukraina và Belarus xâm lược miền đông Ba Lan, lập luận rằng nhà nước Ba Lan đã sụp đổ trước cuộc tấn công của người Đức và không còn có khả năng đảm bảo an ninh cho công dân của mình nữa.[37] Ngày 27 tháng 9, các đơn vị đồn trú Warszawa đầu hàng quân Đức. Ngày 6 tháng 10, đơn vị tác chiến lớn cuối cùng của Ba Lan đầu hàng. Bất chấp thất bại về mặt quân sự, chính phủ Ba Lan đã quyết định không đầu hàng và hình thành chính phủ lưu vong. Tại Ba Lan bị chiếm đóng, một bộ máy nhà nước vẫn hoạt động ngầm. Một lượng lớn quân nhân Ba Lan di tản sang Romania và các nước Baltic. Nhiều người trong số họ về sau tiếp tục chiến đấu chống phe Trục trên các mặt trận khác.

Đức sáp nhập miền tây và chiếm đóng miền trung Ba Lan, Liên Xô sáp nhập miền đông, một phần nhỏ chủ quyền lãnh thổ Ba Lan được chuyển giao cho Litva và Slovakia. Ngày 6 tháng 10, Hitler bày tỏ mong ước đàm phán tự do công khai minh bạch với Vương quốc Anh và Pháp nhưng nhấn mạnh vấn đề rằng tương lai của nhà nước Ba Lan sẽ do Đức và Liên Xô quyết định hành động. Đề xuất bị khước từ, [ 40 ] Hitler ra lệnh phát động tiến công Pháp ngay lập tức. [ 41 ] Tuy nhiên, chiến dịch bị hoãn lại cho đến mùa xuân năm 1940 do điều kiện kèm theo thời tiết xấu. [ 44 ] Liên Xô tác động ảnh hưởng lên những nước Baltic – Estonia, Latvia và Litva, vốn nằm trong ” vùng ảnh hưởng tác động ” của Liên Xô theo hiệp ước Molotov – Ribbentrop – khiến họ ký ” hiệp ước tương hỗ ” được cho phép quân đội Liên Xô đóng quân trong nước. Ngay sau đó, Liên Xô đã chuyển dời một lượng lớn binh sĩ tới những nước này. Vì Phần Lan khước từ việc ký một hiệp ước tương tự như và phủ nhận nhượng một phần chủ quyền lãnh thổ của mình, Liên Xô đã triển khai xâm lược nước này vào tháng 11 năm 1939. Đáp trả, Liên Xô bị trục xuất khỏi Hội Quốc Liên. [ 49 ] Mặc dù chiếm hữu lợi thế tiêu biểu vượt trội về quân số, nhưng Liên Xô chỉ đạt những thành công xuất sắc cực kỳ nhã nhặn về mặt quân sự chiến lược. Cuộc cuộc chiến tranh Phần Lan – Liên Xô kết thúc vào tháng 3 năm 1940 khi Phần Lan cắt khu vực Karelia cho Liên Xô .Vào tháng 6 năm 1940, Liên Xô dùng vũ lực sáp nhập Estonia, Latvia và Litva, cũng như Bessarabia, miền bắc Bukovina và Hertza, vốn là những khu vực tranh chấp với Romania. Cũng trong lúc này, khi mối quan hệ hợp tác chính trị và kinh tế tài chính giữa Đức Quốc Xã – Liên Xô dần đổ vỡ, cả hai vương quốc mở màn chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chiến tranh .

Tây Âu ( 1940 – 41 )

Bước tiến của Đức tại Bỉ và miền Bắc nước Pháp từ ngày 10 tháng 5 đến ngày 4 tháng 6 năm 1940, vòng qua Đường Maginot ( hiển thị bằng màu đỏ sẫm )Tháng 4 năm 1940, Đức mở Chiến dịch Weserübung xâm lược Đan Mạch và Na Uy nhằm mục đích bảo vệ con đường luân chuyển quặng sắt từ Thụy Điển tới Đức mà Đồng Minh đang cố gắng nỗ lực cắt đứt. [ 56 ] Đan Mạch nhanh gọn đầu hàng chỉ sau vài giờ chiến đấu, trong khi Na Uy bị chinh phục trong vòng hai tháng bất chấp sự tương hỗ của Đồng Minh. Thất bại trong việc cứu Na Uy dẫn đến sự bất mãn trong dân chúng Anh khiến cho Thủ tướng Anh Neville Chamberlain bị thay thế sửa chữa bởi Winston Churchill vào ngày 10 tháng 5 năm 1940 .

Cùng ngày, Đức mở màn chiến dịch tấn công nước Pháp. Để đi vòng qua Phòng tuyến Maginot kiên cố ở biên giới Pháp–Đức, Đức đã hướng cuộc tấn công vào các quốc gia trung lập như Bỉ, Hà Lan và Luxembourg. Quân Đức đã di chuyển xuyên qua khu vực rừng Ardennes, vốn được quân Đồng Minh xem như một hàng rào tự nhiên không thể bị lực lượng thiết giáp chọc thủng. Bằng cách áp dụng thành công học thuyết chiến tranh chớp nhoáng mới, Wehrmacht nhanh chóng tiến tới eo biển Manche. Bị đánh bọc sườn, phần lớn quân đội Đồng Minh bị bao vây tại biên giới Pháp–Bỉ gần Lille. Vương quốc Anh tuy phải vứt lại gần như tất cả thiết bị của họ nhưng đã có thể di tản một lượng lớn binh sĩ khỏi lục địa châu Âu vào đầu tháng 6.

Vào ngày 10 tháng 6, Ý xâm lược Pháp, tuyên chiến với cả Pháp lẫn Vương quốc Anh. Quân Đức hướng về phía nam tiến công quân Pháp nay đã suy yếu. Paris thất thủ vào ngày 14 tháng 6. Tám ngày sau, Pháp ký hiệp định đình chiến với Đức. Nước Pháp được chia thành những khu vực chiếm đóng của Đức và Ý và một nhà nước tàn tồn dưới chính sách Vichy. nhà nước này dù trên danh nghĩa trung lập, nhưng trên trong thực tiễn lại link với Đức. Để tránh việc hạm chiến của Pháp bị Đức trưng dụng để tiến công Anh, ngày 3 tháng 7 năm 1940, Anh đã tiến công hạm quân Pháp neo đậu tại cảng Mers-el-Kebir ở Algérie, đánh chìm nhiều tàu và khiến hàng ngàn người thương vong .

Trận không chiến nước Anh mở màn vào đầu tháng 7 khi Luftwaffe thực hiện một loạt các cuộc oanh tạc nhằm vào tàu bè và bến cảng của Anh.[67] Chiến dịch chiếm kiểm soát trên không của Đức bắt đầu vào tháng 8. Tuy nhiên, do không thể đánh bại được Bộ Tư lệnh Tiêm kích cơ Không quân Hoàng gia Anh, Đức buộc phải trì hoãn vô thời hạn cuộc xâm lược Anh mang mật danh Chiến dịch Sư tử biển đã được lên kế hoạch từ trước. Đức tăng cường các cuộc không kích ban đêm nhằm vào London và các thành phố trọng điểm khác. Do không gây tác động đáng kể nỗ lực tham chiến của người Anh, chiến dịch oanh tạc của Luftwaffe gần như kết thúc hoàn toàn vào tháng 5 năm 1941.

Sử dụng các cảng mới chiếm được của Pháp, Hải quân Đức đã thành công trong việc chống lại Hải quân Hoàng gia đang phải hoạt động quá mức. Người Đức sử dụng U-boat để tấn công đội tàu của Anh ở Đại Tây Dương.[69] Hạm đội Hoàng gia Anh ghi nhận một chiến thắng quan trọng vào ngày 27 tháng 5 năm 1941 khi đánh chìm thiết giáp hạm Bismarck của Đức.[70]

Vào tháng 11 năm 1939, Hoa Kỳ thực hiện những giải pháp nhằm mục đích tương hỗ Trung Quốc và những Đồng Minh phương Tây. Họ cũng sửa đổi Đạo luật Trung lập để cho phép những đơn hàng ” cash and carry ” của Đồng Minh. Năm 1940, sau khi Đức chiếm được Paris, quy mô của Hải quân Hoa Kỳ đã tăng trưởng đáng kể. Tháng 9 năm đó, Hoa Kỳ đã đồng ý chấp thuận thêm việc mua và bán những tàu khu trục đổi bằng những địa thế căn cứ của Anh. Tuy nhiên, tính tới năm 1941, phần nhiều công chúng Mỹ vẫn liên tục phản đối bất kể sự can thiệp quân sự chiến lược trực tiếp nào vào đại chiến. Tháng 12 năm 1940, Roosevelt cáo buộc Hitler lên kế hoạch chinh phục quốc tế và bác bỏ mọi cuộc đàm phán là vô ích. Ông lôi kéo Hoa Kỳ trở thành một ” kho vũ khí của nền dân chủ “, thôi thúc những chương trình viện trợ cho vay-cho thuê ( lend-lease ) nhằm mục đích tương hỗ nước Anh liên tục đại chiến. [ 74 ] Lúc bấy giờ, Hoa Kỳ đã mở màn lập kế hoạch kế hoạch để chuẩn bị sẵn sàng cho một cuộc tiến công tổng lực nhằm mục đích vào Đức. [ 75 ]Cuối tháng 9 năm 1940, ba nước Nhật Bản, Ý và Đức ký kết Hiệp ước Ba bên, chính thức trở thành Phe Trục. Hiệp ước Ba bên lao lý rằng nếu bất kể vương quốc nào, ngoại trừ Liên Xô, tiến công bất kể vương quốc Phe Trục nào, những nước còn lại sẽ phải tham chiến. Phe Trục lan rộng ra vào tháng 11 năm 1940 khi Hungary, Slovakia và Romania gia nhập. Romania và Hungary về sau đã có những góp phần to lớn trong cuộc cuộc chiến tranh chống lại Liên Xô của phe Trục. Đối với trường hợp của Romania, một trong những nguyên do khiến họ tham chiến là nhằm mục đích chiếm lại những chủ quyền lãnh thổ đã phải nhượng cho Liên Xô .

Địa Trung Hải

Đầu tháng 6 năm 1940, Không quân Hoàng gia Ý tiến công và vây hãm hòn đảo Malta của Anh. Kể từ cuối hè cho đến đầu mùa thu, Ý chinh phục Somaliland thuộc Anh và đang triển khai xâm lược Ai Cập thuộc Anh. Sang tháng 10, Ý xua quân xâm lược Hy Lạp nhưng bị đẩy lui và phải hứng chịu thương vong nặng nề. Chiến dịch Hy Lạp của Ý kết thúc trong vòng vài tháng với những đổi khác nhỏ về chủ quyền lãnh thổ. Để tương hỗ Ý, Đức tiến hành tiến công vào vùng Balkan nhằm mục đích ngăn ngừa người Anh giành được chỗ đứng tại đây vì họ hoàn toàn có thể sẽ trở thành mối rình rập đe dọa tiềm tàng so với những mỏ dầu tại Romania. Nếu phe Trục chiếm được Balkan thì họ hoàn toàn có thể sử dụng nó làm bàn đạp để tiến công lãnh địa của người Anh tại Địa Trung Hải. [ 80 ]Vào tháng 12 năm 1940, quân đội Đế quốc Anh phát động phản công quân đội Ý ở Ai Cập và Đông Phi thuộc Ý và đạt hiệu suất cao cao. Đến đầu tháng 2 năm 1941, Ý đánh mất quyền trấn áp miền đông Libya và một lượng lớn binh sĩ bị bắt làm tù binh. Hải quân Ý cũng phải hứng chịu những thất bại nặng nề khi ba thiết giáp hạm của Ý đã bị Hải quân Hoàng gia Anh loại khỏi biên chế bằng một cuộc tiến công bằng tàu trường bay nhằm mục đích vào địa thế căn cứ thủy quân tại Taranto. Người Anh tiếp đó đã vô hiệu 1 số ít tàu chiến khác trong trận Mũi Matapan .

Thất bại của Ý và nguy cơ phe Trục bị đánh bật khỏi toàn bộ Châu Phi buộc Đức phải cử một lực lượng viễn chinh đến Bắc Phi trợ chiến. Cuối tháng 3 năm 1941, Afrika Korps dưới sự chỉ huy của Erwin Rommel đã phát động phản công đánh lui các lực lượng của Khối thịnh vượng chung. Trong vòng chưa đầy một tháng, quân đội phe Trục đã tiến đến phía tây Ai Cập và bao vây cảng Tobruk.

Cuối tháng 3 năm 1941, Bulgaria và Nam Tư đã ký Hiệp ước Ba bên. Tuy nhiên, chính phủ nước nhà thân Đức của Nam Tư đã bị lật đổ hai ngày sau đó bởi phe dân tộc bản địa chủ nghĩa thân Anh. Đức đáp trả bằng cách xâm lược cùng lúc cả Nam Tư lẫn Hy Lạp. Chiến sự khởi đầu vào ngày 6 tháng 4 năm 1941 và khi chưa hết tháng, cả hai nước này đã phải đầu hàng. Cuộc tiến công bằng đường không vào hòn đảo Crete của Hy Lạp vào cuối tháng 5 đã triển khai xong chiến dịch Balkan của Đức. Dù phe Trục dành thắng lợi nhanh chóng, nhưng người dân Nam Tư nổi dậy, thực thi kháng chiến quy mô lớn chống lại sự chiếm đóng của phe Trục. Cuộc kháng chiến Nam Tư còn lê dài cho đến khi cuộc chiến tranh kết thúc .Tại Trung Đông vào tháng 5, quân Khối thịnh vượng chung đã dập tắt một cuộc nổi dậy ở Iraq được tương hỗ bởi máy bay Đức xuất phát từ những địa thế căn cứ tại Syria đang nằm dưới quyền trấn áp của chính phủ nước nhà Vichy. Từ tháng 6 đến tháng 7, quân đội Khối thịnh vượng chung đã thực thi xâm lược và chiếm đóng mọi lãnh địa của Pháp tại Syria và Lebanon với sự tương hỗ của Nước Pháp Tự do. [ 89 ]

Phe Trục tiến công Liên Xô

Sau khi tình hình châu Âu và châu Á trở nên tương đối không thay đổi, cả Đức, Nhật Bản lẫn Liên Xô đã có những bước sẵn sàng chuẩn bị cho những hành vi sắp tới. Nhật lúc này muốn tận dụng cuộc chiến tranh ở Châu Âu để chiếm đoạt nguồn tài nguyên giàu sang tại những thuộc địa Khu vực Đông Nam Á của phương Tây. Về phía Liên Xô, cẩn trọng về sự stress ngày càng ngày càng tăng với Đức, nước này đã cùng Nhật Bản ký Điều ước bất xâm phạm vào tháng 4 năm 1941. Cũng trong thời gian này, người Đức đã chuẩn bị sẵn sàng vừa đủ cho đại chiến sắp tới với Liên Xô .Hitler cho rằng việc Vương quốc Anh khước từ kết thúc cuộc chiến tranh là vì họ vẫn kỳ vọng Hoa Kỳ và Liên Xô sớm hay muộn cũng sẽ tham gia đại chiến chống lại Đức. Do đó, ông cố gắng nỗ lực thắt chặt mối quan hệ với Liên Xô. Tuy nhiên, trong trường hợp thất bại, họ sẽ phải tiến công Liên Xô. Vào tháng 11 năm 1940, Đức và Liên Xô thực thi đàm phán song phương để xác lập xem, liệu Liên Xô có tham gia Hiệp ước Ba bên hay không. Liên Xô bày tỏ sự chăm sóc nhưng lại nhu yếu Phần Lan, Bulgaria, Thổ Nhĩ Kỳ và Nhật Bản phải nhượng bộ mình, một điều mà Đức cho là không hề gật đầu được. Cuộc đàm phán đổ vỡ, Hitler phát hành thông tư sẵn sàng chuẩn bị xâm lược Liên bang Xô Viết .
Lính Đức trong cuộc xâm lược Liên Xô, 1941

Vào ngày 22 tháng 6 năm 1941, Đức, với sự hỗ trợ của Ý và Romania, tiến hành xâm lược Liên Xô trong Chiến dịch Barbarossa, cáo buộc Liên Xô âm mưu chống lại Đức. Hai nước Phần Lan và Hungary ngay lập tức tham chiến theo phe Đức.[94] Các mục tiêu chính của cuộc tấn công bất ngờ này là khu vực Baltic, Moskva và Ukraina, với mục tiêu cuối cùng là kết thúc chiến dịch năm 1941 tại gần Tuyến Arkhangelsk-Astrakhan, kéo dài từ Biển Caspi đến Biển Trắng. Mục tiêu của Hitler trong chiến dịch này là loại bỏ Liên Xô khỏi tư cách là một cường quốc quân sự, tiêu diệt Chủ nghĩa Cộng sản, tạo ra Lebensraum (“không gian sống”) cho dân tộc Đức bằng cách trục xuất dân số bản địa và đảm bảo sự tiếp cận các nguồn lực chiến lược cần thiết để đánh bại các đối thủ còn lại của Đức.

Mặc dù Hồng quân Liên Xô đã sẵn sàng chuẩn bị cho cuộc phản công kế hoạch trước cuộc chiến tranh, chiến dịch Barbarossa đã buộc Bộ chỉ huy tối cao Liên Xô phải vận dụng giải pháp phòng thủ kế hoạch. Trong suốt ngày hè, phe Trục đã tiến sâu vào chủ quyền lãnh thổ Liên Xô, gây ra tổn thất lớn cả về nhân lực và vật lực. Tuy nhiên, đến giữa tháng 8, Bộ chỉ huy tối cao quân lực Đức quyết định hành động tạm hoãn những cuộc tiến công của Cụm tập đoàn lớn quân Trung tâm đã mỏi mệt sau gần 2 tháng tiến quân chớp nhoáng. Người Đức điều hướng Tập đoàn thiết giáp số 2 tới miền trung Ukraina và Leningrad để tăng viện. Cuộc tiến công vào Kiev thành công xuất sắc bùng cháy rực rỡ, người Đức thành công xuất sắc hủy hoại gần như trọn vẹn Phương diện quân Tây Nam của Liên Xô, làm bàn đạp để tiến sâu hơn vào Crimea và khu vực công nghiệp ở miền Đông Ukraina ( Trận Kharkov lần thứ nhất ) .
Thường dân Liên Xô rời khỏi khu nhà bị tàn phá sau trận pháo kích của Đức trong Trận Leningrad, ngày 10 tháng 12 năm 1942Việc 3/4 lục quân và hầu hết không quân phe Trục chuyển dời từ Pháp và vùng trung tâm Địa Trung Hải tới Mặt trận phía Đông đã khiến Vương quốc Anh xem xét lại đại chiến lược của họ. Tháng 7 năm 1941, Anh và Liên Xô xây dựng liên minh quân sự chống Đức. Tháng 8, Anh và Mỹ cùng phát hành Hiến chương Đại Tây Dương, vạch ra những tiềm năng của hai nước so với quốc tế sau cuộc chiến tranh. Cuối tháng đó, Anh và Liên Xô cùng tổ chức triển khai xâm lược nước Iran trung lập nhằm mục đích bảo vệ Hành lang Ba Tư, những mỏ dầu của Iran và phòng ngừa phe Trục tiến đánh những mỏ dầu Baku hoặc Ấn Độ thuộc Anh thông qua đường Iran .

Đến tháng 10, phe Trục về cơ bản đã hoàn thành mọi mục tiêu tác chiến ở Ukraina và khu vực Baltic, chỉ còn hai cuộc bao vây Leningrad và Sevastopol là vẫn còn tiếp diễn. Với mật danh là “Bão táp”, quân đội Đức tái khởi động cuộc tấn công hướng vào Moskva với hy vọng chiếm được thành phố này để triệt sĩ khí của người Liên Xô. Sau hai tháng kịch chiến trong điều kiện thời tiết ngày càng trở nên khắc nghiệt, quân đội Đức đã tiến đến ngoại ô Moskva. Tuy nhiên, quân đội Đức lúc bấy giờ đã kiệt quệ[107] và buộc phải tạm hoãn cuộc tấn công. Phe Trục tuy giành được một vùng lãnh thổ rộng lớn, nhưng chiến dịch của họ đã không đạt được các mục tiêu chính khi mà hai thành phố trọng yếu – Moskva và Stalingrad – vẫn nằm trong tay Liên Xô. Khả năng chiến đấu của Hồng quân không bị bẻ gãy và họ vẫn bảo tồn một phần đáng kể tiềm lực quân sự. Với cuộc tấn công vào thủ đô Liên Xô thất bại, giai đoạn chiến tranh chớp nhoáng của mặt trận châu Âu đi đến hồi kết.

Đến đầu tháng 12, lực lượng quân dự bị mới được kêu gọi được cho phép Liên Xô chiếm hữu quân số ngang ngửa với phe Trục. Thêm vào đó, tài liệu tình báo cho thấy chỉ cần một lượng binh lính tối thiểu ở Viễn Đông cũng đủ để chặn lại bất kể cuộc tiến công nào của Đạo quân Quan Đông Nhật Bản. [ 112 ] Hai yếu tố này được cho phép Liên Xô mở màn một cuộc phản công lớn vào ngày 5 tháng 12 dọc theo phòng tuyến Moskva, đẩy lùi quân Đức khoảng chừng 100 – 250 kilômét ( 62 – 155 mi ) về phía tây. [ 113 ]

Chiến tranh bùng nổ tại Thái Bình Dương ( 1941 )

Sau sự kiện Phụng Thiên do Nhật dàn dựng để làm cớ chiếm Mãn Châu năm 1931, sự kiện pháo hạm USS Panay bị người Nhật đánh chìm trên sông Trường Giang năm 1937 và Thảm sát Nam Kinh năm 1937-38, quan hệ Nhật – Mỹ trở nên xấu đi. Năm 1939, Hoa Kỳ thông báo với Nhật rằng họ sẽ không gia hạn hiệp ước thương mại song phương. Việc dư luận phản đối chủ nghĩa bành trướng của Nhật Bản dẫn đến Hoa Kỳ thực hiện một loạt biện pháp trừng phạt kinh tế lên Nhật Bản. Chính phủ Hoa Kỳ ban hành Đạo luật Kiểm soát Xuất khẩu, chấm dứt hoạt động xuất khẩu hóa chất, khoảng sản và các bộ phận dùng để chế tạo vũ khí sang Nhật Bản, đồng thời gia tăng áp lực kinh tế lên chính quyền nước này.[114][115] Năm 1939, Nhật Bản phát động cuộc tấn công đầu tiên vào Trường Sa, một thành phố trọng điểm tại Hồ Nam, Trung Quốc, nhưng bị đẩy lui vào cuối tháng 9. Bất chấp cả hai bên tiến hành một số đợt tấn công, chiến tranh Trung – Nhật bước vào hồi bế tắc vào năm 1940. Để gia tăng sức ép đối với Trung Quốc bằng cách cắt đứt các tuyến đường tiếp tế và để bố trí quân đội trong trường hợp xảy ra chiến tranh với các cường quốc phương Tây, Nhật Bản xâm lược và chiếm đóng miền Bắc Đông Dương vào tháng 9 năm 1940.

Quốc dân Cách mệnh Quân Trung Quốc mở một cuộc phản công quy mô lớn vào đầu năm 1940. Vào tháng 8, Đảng Cộng sản Trung Quốc mở cuộc tiến công khác ở miền Trung Trung Quốc. Để trả đũa, Nhật Bản sử dụng giải pháp hung tàn tại những khu vực bị chiếm đóng nhằm mục đích giảm bớt nhân lực và vật lực của quân Cộng sản. Cũng trong thời hạn đó, giữa hai phe Quốc – Cộng xảy ra hiềm khích, đỉnh điểm là những cuộc đụng độ vũ trang vào tháng 1 năm 1941, chấm hết Mặt trận thống nhất chống Nhật. Tháng 3 năm 1941, Quân đoàn 11 của Nhật tấn công sở chỉ huy Quân đoàn 19 của Trung Quốc nhưng bị đẩy lui trong trận Thượng Cao. Tháng 9, Nhật Bản một lần nữa cố gắng nỗ lực chiếm đánh Trường Sa và đụng độ với Quốc dân quân Trung Quốc .Thành công của Đức ở châu Âu khuyến khích Nhật Bản ngày càng tăng sức ép lên những chính quyền sở tại thuộc địa châu Âu ở Khu vực Đông Nam Á. nhà nước Hà Lan chấp thuận đồng ý cung cập 1 số ít nguồn cung dầu từ Đông Ấn thuộc Hà Lan cho Nhật Bản, nhưng những cuộc đàm phán nhằm mục đích mở rộng lượng tài nguyên xuất khẩu sang Nhật vào tháng 6 năm 1941 đã thất bại. [ 122 ] Tháng 7 năm 1941, Nhật Bản đưa quân đến miền nam Đông Dương, rình rập đe dọa những thuộc địa của Anh và Hà Lan ở Viễn Đông. Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và những vương quốc phương Tây khác đã phản ứng với hành động này bằng việc ngừng hoạt động mọi gia tài của Nhật Bản ở quốc tế, đồng thời áp đặt lệnh cấm vận dầu một cách triệt để. Nhật Bản lúc bấy giờ vốn đang lên kế hoạch xâm lược vùng Viễn Đông của Liên Xô, với dự tính tận dụng việc nước này đang bộn bề chống trả cuộc xâm lược của Đức ở phía tây. Tuy nhiên, trước những lệnh trừng phạt của phương Tây, người Nhật đã phải từ bỏ dự tính này. [ 125 ]Kể từ đầu năm 1941, hai nước Mỹ, Nhật đã ngồi vào bàn đàm phán nhằm mục đích cải tổ mối quan hệ căng thẳng mệt mỏi song phương và chấm hết cuộc chiến tranh ở Trung Quốc. Trong những cuộc đàm phán này, Nhật Bản đã đưa ra 1 số ít đề xuất kiến nghị mà người Mỹ bác bỏ vì họ cho rằng chúng không thỏa đáng. [ 126 ] Cũng trong lúc này, ba nước Hoa Kỳ, Anh và Hà Lan tham gia bàn luận bí hiểm nhằm mục đích lên kế hoạch phòng vệ trong trường hợp Nhật Bản tiến công bất kể ai trong số họ. [ 127 ] Roosevelt tăng cường quân lực tại Philippines ( một vương quốc bảo lãnh mà Mỹ dự kiến sẽ trao trả độc lập năm 1946 ) đồng thời cảnh báo nhắc nhở Nhật Bản rằng Hoa Kỳ sẽ chống trả nếu Nhật Bản động binh so với bất kể ” vương quốc láng giềng ” nào. [ 127 ] Thất vọng vì tình hình không mấy tiến triển tại Trung Quốc và cảm thấy bị chèn ép bởi những lệnh trừng phạt do Hoa Kỳ – Anh – Hà Lan áp đặt, Nhật Bản sẵn sàng chuẩn bị cho cuộc chiến tranh. Vào ngày 20 tháng 11, nội các mới dưới quyền Tojo Hideki đưa ra đề xuất ” ở đầu cuối “, nhu yếu Hoa Kỳ chấm hết viện trợ cho Trung Quốc, dỡ bỏ lệnh cấm vận cung ứng dầu và những nguồn tài nguyên khác cho Nhật Bản. Đổi lại, nước này hứa sẽ không nhòm ngó tới Khu vực Đông Nam Á và rút quân đội ra khỏi miền nam Đông Dương. [ 126 ] Ngày 26 tháng 11, Hoa Kỳ vấn đáp, nhu yếu Nhật Bản phải rút quân khỏi Trung Quốc vô điều kiện kèm theo và ký kết hiệp ước bất tương xâm với toàn bộ cường quốc Thái Bình Dương. [ 128 ] Lời đề xuất này đồng nghĩa tương quan với việc Nhật Bản về cơ bản buộc phải lựa chọn giữa việc từ bỏ tham vọng của mình ở Trung Quốc, hoặc chiếm những nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên ở Đông Ấn thuộc Hà Lan mà nước này cần bằng vũ lực. [ 129 ] [ 130 ] Quân đội Nhật Bản không coi lời ý kiến đề nghị của Hoa Kỳ như một giải pháp và nhiều sĩ quan đã xem lệnh cấm vận dầu mỏ là một lời tuyên chiến bất thành văn .Nhật Bản lên kế hoạch đánh chiếm những thuộc địa châu Á của phương Tây một cách nhanh gọn để tạo một vành đai phòng thủ lớn lê dài đến Trung Thái Bình Dương. Theo kế hoạch, sau khi thực thi được điều này, người Nhật sẽ hoàn toàn có thể tự do khai thác những nguồn tài nguyên của Khu vực Đông Nam Á trong khi họ sẽ lui về thế thủ [ 132 ] [ 133 ] và cứ thế làm kiệt quệ những nước Đồng Minh vốn phải sắp xếp binh sĩ trên một mặt trận rộng. Để ngăn ngừa sự can thiệp của Mỹ trong khi bảo vệ vành đai phòng thủ, kế hoạch liên tục của Nhật là vô hiệu Hạm đội Thái Bình Dương của Hoa Kỳ và sự hiện hữu quân sự chiến lược của Hoa Kỳ tại Philippines ngay từ đầu. Ngày 7 tháng 12 năm 1941 ( ngày 8 tháng 12 theo múi giờ Châu Á Thái Bình Dương ), Nhật tuyên chiến với Hoa Kỳ và những nước Đồng Minh bằng việc tiến công gần như cùng lúc 1 số ít thuộc địa của những cường quốc châu Âu tại Khu vực Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương, gồm cả cuộc tiến công giật mình vào Trân Châu Cảng, Philippines, Guam, hòn đảo Wake, Mã Lai, Vương Quốc của nụ cười và Hồng Kông. [ 136 ]Đối mặt với cuộc xâm lược của Nhật Bản, người Thái quyết định hành động liên minh với người Nhật. Những cuộc tiến công của quân Nhật khiến Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Trung Quốc, Úc và 1 số ít vương quốc khác chính thức tuyên chiến với Nhật Bản, trong khi Liên Xô – đang sa lầy trong đại chiến quy mô lớn với những nước phe Trục Châu Âu – vẫn duy trì thỏa thuận hợp tác trung lập với Nhật Bản. Đức, lấy nguyên do Roosevelt lệnh cho tàu chiến Hoa Kỳ tiến công tàu bè nước mình, đã cùng 1 số ít vương quốc phe Trục khác tuyên chiến với Hoa Kỳ theo cam kết ký với Nhật Bản .

Chặn đứng bước tiến của phe Trục

Vào ngày 1 tháng 1 năm 1942, Bốn ông lớn Đồng Minh – Liên Xô, Trung Quốc, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ – và 22 cơ quan chính phủ nhỏ hơn hoặc lưu vong đã cùng nhau phát hành Tuyên bố chung Liên Hiệp Quốc, qua đó xác nhận Hiến chương Đại Tây Dương và thống nhất không nước nào được phép ký hòa ước riêng không liên quan gì đến nhau với những nước phe Trục .Trong suốt năm 1942, giới quan chức Đồng Minh đã tranh luận về đại chiến lược tương thích để theo đuổi. Tất cả đều nhất trí rằng việc vượt mặt Đức là ưu tiên số 1. Người Mỹ ủng hộ mở một cuộc tiến công trực diện quy mô lớn nhằm mục đích vào Đức trải qua Pháp. Liên Xô khi ấy cũng đang nhu yếu Đồng Minh phương Tây mở một mặt trận thứ hai. trái lại, người Anh cho rằng những nên nhắm những hoạt động giải trí quân sự chiến lược vào những khu vực ngoại vi để làm hao mòn sức mạnh cũng như sĩ khí của người Đức, đồng thời hỗ trợ lực lượng kháng chiến. Bản thân nước Đức sẽ phải hứng chịu một chiến dịch không kích quy mô lớn. Tiếp đó, quân Đồng Minh sẽ phát động một cuộc tiến công hầu hết sử dụng tăng thiết giáp thay vì sử dụng quân đội quy mô lớn. [ 139 ] Sau tổng thể, người Anh thuyết phục người Mỹ rằng việc đổ xô vào Pháp trong thời gian năm 1942 là bất khả thi. Thay vào đó, họ nên tập trung chuyên sâu lực lượng để đánh bật phe Trục khỏi Bắc Phi. [ 140 ]Tại Hội nghị Casablanca đầu năm 1943, Đồng Minh nhắc lại những công bố trong Tuyên bố năm 1942 và nhu yếu phe Trục đầu hàng vô điều kiện kèm theo. Cả Anh lẫn Mỹ chấp thuận đồng ý liên tục tăng nhanh thế dữ thế chủ động Địa Trung Hải bằng cách xâm lược hòn đảo Sicilia để bảo vệ tuyến đường tiếp tế hàng hải đi qua nơi đây. [ 141 ] Tuy người Anh bắt đầu có dự tính đổ xô vào vùng Balkan nhằm mục đích tạo áp lực đè nén lên Thổ Nhĩ Kỳ khiến nước này tham chiến, nhưng họ đã phải làm theo kế hoạch của người Mỹ và chỉ hoạt động giải trí số lượng giới hạn tại Địa Trung Hải. [ 142 ]

Thái Bình Dương ( 1942 – 43 )

Bản đồ khoanh vùng phạm vi bành trướng của Nhật Bản tính tới giữa năm 1942Đến cuối tháng 4 năm 1942, Nhật Bản và liên minh xứ sở của những nụ cười thân thiện đã chinh phục gần như hàng loạt Miến Điện, Mã Lai, Đông Ấn thuộc Hà Lan, Nước Singapore và Rabaul, gây tổn thất nặng nề cho quân Đồng Minh và bắt một lượng lớn tù binh. Bất chấp sự chống trả kinh khủng của quân đội Philippines và Hoa Kỳ, Thịnh vượng chung Philippines ở đầu cuối vẫn bị người Nhật đánh chiếm vào tháng 5 năm 1942, buộc chính quyền sở tại Manila phải lưu vong. Vào ngày 16 tháng 4, 7.000 lính Anh bị Sư đoàn 33 của Nhật vây hãm trong trận Yenangyaung tại Miến Điện nhưng như mong muốn được Sư đoàn 38 của Trung Quốc giải cứu. Bên cạnh lục quân, Hải quân Nhật Bản giành nhiều thắng lợi trên Biển Đông, Biển Java và Ấn Độ Dương. Hạm đội Nhật gồm tàu trường bay tiến xa tới vùng biển thuộc Úc, thực thi ném bom địa thế căn cứ thủy quân của Đồng Minh tại Darwin. Suốt cả tháng 1 năm 1942, thắng lợi của Trung Quốc tại Trường Sa là thắng lợi duy nhất của Đồng Minh trước quân Nhật. Những thắng lợi thuận tiện trước những đối phương Tây không chuẩn bị sẵn sàng trước đã khiến quân Nhật trở nên tự đắc và phân tán lực lượng quá mỏng dính trên khắp mọi mặt trận .Đầu tháng 5 năm 1942, Nhật Bản lên kế hoạch đánh chiếm Cảng Moresby bằng một cuộc tiến công đổ xô với tiềm năng cô lập hai nước Úc, New Zealand với liên minh Hoa Kỳ bằng cách cắt đứt tuyến đường liên lạc và tiếp tế giữa những nước này. Kế hoạch xâm lược bị cản trở khi một đơn vị chức năng tác chiến đặc biệt quan trọng của Đồng Minh, đứng vị trí số 1 bởi hai tàu trường bay của hạm chiến Mỹ, cầm hòa thủy quân Nhật Bản trong trận chiến biển San Hô. Nhằm đáp trả Cuộc không kích Doolittle, Nhật Bản lên kế hoạch chiếm Rạn sinh vật biển vòng Midway và dụ tàu trường bay Mỹ tham chiến rồi nhân thời cơ đó tàn phá. Để dương đông kích tây, Nhật Bản dự kiến gửi một đội hình tới chiếm quần đảo Aleutian ở Alaska. Vào giữa tháng 5, Nhật Bản khởi động chiến dịch Chiết Giang – Giang Tây ở Trung Quốc, mục tiêu trả thù người Trung Quốc vì đã tương hỗ phi công Mỹ sống sót sau Cuộc không kích Doolittle. Người Nhật cạnh tranh đối đầu với Quân đoàn 23 và 32 của Trung Quốc và tàn phá những địa thế căn cứ không quân của nước này. [ 151 ] [ 152 ] Nhật Bản mở màn tiến hành kế hoạch vào đầu tháng 6. Tuy nhiên, người Mỹ sau khi giải thuật được những mật mã của thủy quân Nhật hồi cuối tháng 5 đã nắm rõ kế hoạch cũng như trình tự tác chiến của người Nhật. Họ sử dụng mày mò này để giành thắng lợi quyết định hành động trong trận Midway trước Hải quân Đế quốc Nhật Bản. [ 153 ] Khả năng tác chiến của người Nhật sụt giảm đáng kể sau thất bại nặng nề này. Trong một nỗ lực muộn màng, Nhật Bản tập trung chuyên sâu lực lượng cố gắng nỗ lực đánh chiếm địa thế căn cứ Port Moresby trên Lãnh thổ Papua. Người Mỹ lên kế hoạch phản công nhằm mục đích chiếm lại địa thế căn cứ tiền phương của người Nhật ở phía Nam quần đảo Solomon làm bước tiên phong trong kế hoạch tái chiếm Rabaul – địa thế căn cứ chính của quân Nhật tại Khu vực Đông Nam Á. [ 155 ]Cả hai kế hoạch được triển khai vào tháng 7, nhưng đến giữa tháng 9, người Nhật vì ưu tiên Guadalcanal đã ra lệnh rút quân khỏi khu vực Port Moresby đến phần phía Bắc của hòn đảo New Guinea. Tại đây, quân Nhật đụng độ với quân đội Úc và Hoa Kỳ trong trận Buna – Gona. Guadalcanal nhanh gọn trở thành mặt trận ác liệt, cả hai bên đều phải hứng chịu thất bại nặng nề về quân số lẫn tàu bè trong cuộc kịch chiến. Đến đầu năm 1943, quân Nhật bị vượt mặt và buộc phải rút khỏi hòn đảo. Trên đất liền Khu vực Đông Nam Á, Nhật tiến nhanh vào sâu thuộc địa của Anh cho đến khi gặp phải sự kháng cự mãnh liệt tại Miến Điện. Quân đội Khối thịnh vượng chung Anh tiến hành tác chiến tại vùng Arakan vào cuối năm 1942 nhưng phải rút về Ấn Độ vào tháng 5 năm 1943 sau khi thất bại thảm hại. Tháng 2 năm 1943, người Anh sử dụng lính không chính quy quấy nhiễu hậu phương của quân Nhật và thu về những hiệu quả khác nhau .

Mặt trận Xô – Đức ( 1942 – 43 )

Tuy bị thiệt hại đáng kể, nhưng vào đầu năm 1942, Đức và liên minh đã chặn lại một cuộc tiến công quy mô lớn của Liên Xô tại miền trung và miền nam nước Nga, bảo toàn hầu hết chủ quyền lãnh thổ mà họ chiếm được năm trước đó. Vào tháng 6, sau khi vượt mặt Liên Xô tại Bán đảo Kerch và Kharkov, Đức phát động tiến công vào phía Nam nhằm mục đích chiếm vùng sản xuất dầu mỏ kế hoạch ở Kavkaz và thảo nguyên Kuban, trong khi án binh bất động tại những vị trí ở phía bắc và TT của chiến tuyến. Quân Đức chia Cụm tập đoàn lớn quân Nam thành hai tập đoàn lớn quân : Tập đoàn quân A được lệnh tiến đến hạ lưu sông Don và đánh về hướng đông nam tới dãy Kavkaz, trong khi Tập đoàn quân B tiến về phía sông Volga. Liên Xô quyết định hành động tử thủ tại thành phố Stalingrad bên bờ Tây sông Volga nhằm mục đích chặn đứng đường tiến quân của Đức .Đến giữa tháng 11, khi quân Đức gần như đã chiếm được Stalingrad sau những trận giao tranh trên đường phố ác liệt và đẫm máu thì cũng là thời gian mùa đông khắc nghiệt ập đến. Lợi dụng quân Đức đã kiệt sức, Liên Xô tung đòn phản công, mở màn bằng một cuộc tiến công không thành công xuất sắc vào ” chỗ lồi ” Rzhev gần Moskva và một cuộc tiến công vu hồi gồm hai gọng kìm đánh vào cạnh sườn khiến hơn 30 vạn quân Đức rơi vào vòng vây siết chặt tại Stalingrad. Đến đầu tháng 2 năm 1943, Hồng quân tàn phá trọn vẹn quân Đức tại Stalingrad, đẩy lùi chiến tuyến Xô – Đức về vị trí cũ trước cuộc tiến công mùa hè. Đến giữa tháng 2, khi bước tiến của Liên Xô dần khựng lại, quân Đức – với kỳ vọng xoay chuyển tình thế – mở một cuộc tiến công khác vào Kharkov, tạo nên một chiến tuyến hình vòng cung xung quanh thành phố Kursk của Liên Xô .

Tây Âu, Đại Tây Dương và Địa Trung Hải ( 1942 – 43 )

Khai thác những quyết định hành động chỉ huy kém hiệu suất cao của thủy quân Hoa Kỳ, thủy quân Đức thực thi quấy nhiễu, tàn phá tuyến đường vận tải đường bộ hàng hải của Đồng Minh ngoài khơi bờ biển Đại Tây Dương của Mỹ. Tại Bắc Phi, quân đội Khối thịnh vượng chung mở một cuộc phản công mang mật danh ” Crusader ” vào tháng 11 năm 1941 và đoạt lại tổng thể vùng đất mà liên quân Đức – Ý chiếm được trước đó. Đáp trả, quân Đức mở cuộc tiến công vào tháng 1, đẩy quân Anh trở lại vị trí ở phòng tuyến Gazala vào đầu tháng 2. Chiến sự bước vào khoảng chừng thời hạn tạm lắng mà Đức sử dụng để sẵn sàng chuẩn bị cho những cuộc tiến công sắp tới của họ. Lo ngại người Nhật hoàn toàn có thể sử dụng những địa thế căn cứ ở Madagascar do chính phủ nước nhà Vichy nắm giữ đã, người Anh quyết định hành động xâm lăng hòn hòn đảo này vào đầu tháng 5 năm 1942. Tại Lybia, quân đội phe Trục đã buộc Đồng Minh phải rút lui sâu bên trong Ai Cập trước khi bị chặn lại ở El Alamein. Trên lục địa Âu châu, Đồng Minh tổ chức triển khai những cuộc đột kích nhằm mục đích vào những tiềm năng kế hoạch, đỉnh điểm là trận Dieppe đẫm máu. Thiệt hại quá nặng nề mà không đạt được hiệu quả nào, cuộc tiến công tại Dieppe củng cố nhận định và đánh giá của những tướng lĩnh Anh rằng quân của họ sẽ không hề bám trụ nổi sau khi đổ xô lên đất đối phương .Đến tháng 12 năm 1941, quân Đức thất bại trong trận đánh trước cửa ngõ Moskva. Mặt trận Xô – Đức lôi cuốn toàn bộ lực lượng của Đức và buộc họ cắt giảm lực lượng cho những mặt trận khác. Quân Đức ở Bắc Phi bị thiếu đạn dược, nguyên vật liệu nên không hề liên tục tiến công. Vào đầu năm 1942, việc Anh thắng lợi trong cuộc vượt mặt lực lượng thủy quân Ý khiến phía Đồng Minh có thêm quân nhu và vật chất. Việc này được cho phép những lực lượng Anh dồn toàn lực cho trận El Alamein thứ hai và dành thắng lợi. Người Anh, tuy phải trả giá đắt, nhưng đã hoàn toàn có thể đáp ứng nguồn phân phối thiết yếu cho hòn đảo Malta khi ấy đang bị phe Trục vây hãm. Vài tháng sau, quân Đồng Minh phát động tiến công đánh bật quân đội phe Trục khỏi Ai Cập và khởi đầu tiến quân về phía tây. Vào tháng 11 năm 1942, thực trạng càng tệ hơn cho quân Trục khi Hoa Kỳ và Anh triển khai Chiến dịch Bó Đuốc, đổ xô vào Maroc, vây hãm những lực lượng phe Trục. Ngay lập tức, những thuộc địa Pháp ở Bắc Phi đổi phe. Hitler đáp trả bằng cách ra lệnh chiếm đóng chủ quyền lãnh thổ Vichy. Dù quân đội Vichy không làm gì để chống lại sự vi phạm hiệp ước đình chiến này nhưng họ đã cố gắng nỗ lực chuyển dời hạm quân để ngăn ngừa nó rơi vào tay người Đức. Quân Trục tại Châu Phi rút lui về Tunisia và bị đánh bật trọn vẹn khỏi Bắc Phi vào tháng 5 năm 1943 .Tháng 6 năm 1943, Anh và Hoa Kỳ khai màn chiến dịch ném bom kế hoạch nhằm mục đích vào nước Đức, tiềm năng làm suy giảm nhuệ khí, hủy hoại nhà cửa của thường dân và phá vỡ nền kinh tế tài chính thời chiến của nước này. Trận oanh tạc Hamburg là một trong những cuộc tiến công tiên phong trong chiến dịch này, gây ra thương vong đáng kể về người và thiệt hại lớn so với hạ tầng của TT công nghiệp quan trọng này .

Đồng Minh giành thế dữ thế chủ động ( 1943 – 44 )

Sau khi chiến dịch Guadalcanal kết thúc, người Mỹ mở màn tiến hành một loạt hoạt động giải trí quân sự chiến lược chống lại Nhật Bản ở Thái Bình Dương. Tháng 5 năm 1943, liên quân Canada và Hoa Kỳ được cử đến Alaska nhằm mục đích đuổi quân Nhật khỏi quần đảo Aleutian. Ngay sau đó, Hoa Kỳ – với sự tương hỗ từ Úc, New Zealand và những quốc đảo Thái Bình Dương – khởi đầu nhiều chiến dịch lớn trên bộ, trên biển và trên không, tiềm năng cô lập địa thế căn cứ Nhật tại Rabaul bằng cách chiếm những hòn đảo xung quanh và phá vỡ vành đai phòng thủ ở Trung tâm Thái Bình Dương ( tại quần đảo Gilbert và Marshall ) của Nhật. Cuối tháng 3 năm 1944, quân Đồng Minh đã hoàn thành xong cả hai tiềm năng này đồng thời vô hiệu được địa thế căn cứ trọng điểm của Nhật tại Truk thuộc quần đảo Caroline. Sang tháng 4, quân Đồng Minh liên tục tiến hành một chiến dịch khác và thành công xuất sắc chiếm lại miền Tây New Guinea .Tại châu Âu, cả người Đức và người Liên Xô đã dành cả mùa xuân và đầu mùa hè năm 1943 để sẵn sàng chuẩn bị cho những cuộc tiến công lớn ở miền trung nước Nga. Ngày 4 tháng 7 năm 1943, tại trận Vòng cung Kursk, Đức đã tung ra những đơn vị chức năng thiết giáp lớn hòng xoay chuyển tình thế, Kursk trở thành ” trận đấu xe tăng lớn nhất ” trong lịch sử dân tộc quốc tế. Trong vòng một tuần, quân Đức kiệt sức trước tuyến phòng thủ được sắp xếp theo hình bậc thang và tổ chức triển khai tốt của Liên Xô. [ 170 ] Lần tiên phong trong đại chiến, Hitler đã hủy bỏ chiến dịch trước khi đạt được thành công xuất sắc về mặt giải pháp hay tác chiến. Quyết định này bị ảnh hưởng tác động một phần bởi tin tức miền Nam nước Ý bị Đồng Minh phương Tây tiến công vào ngày 9 tháng 7. Kết hợp với những thất bại trước đó của Ý, cuộc đổ xô lên hòn đảo Sicilia dẫn đến việc lật đổ và bắt giữ Mussolini vào cuối tháng đó .
Vào ngày 12 tháng 7 năm 1943, Liên Xô tiến hành chiến dịch Kutuzov tại khu vực phía bắc vòng cung Kursk, qua đó xóa tan bất kể thời cơ thắng lợi nào hoặc thậm chí còn là đưa chiến sự vào thế bế tắc của Đức ở phía Đông. Chiến thắng của Liên Xô tại Kursk đẩy quân Đức vào thế bị động, quân Liên Xô giữ thế dữ thế chủ động và phát động tiến công liên tục trên khắp những mặt trận. Đức nỗ lực không thay đổi mặt trận phía Đông dọc theo tuyến Panther-Wotan được gia cố mau lẹ. Tuyến phòng thủ của Đức bị Liên Xô chọc thủng tại Smolensk và một đoạn ở phía bắc biển Đen trong Chiến dịch tiến công Hạ Dniepr .Vào ngày 3 tháng 9 năm 1943, Đồng Minh phương Tây đổ xô lên đất liền Ý. Quân đội Ý không lâu sau đó đã đơn phương ký hiệp định đình chiến với quân Đồng Minh. [ 177 ] Đức, với sự giúp sức của lực lượng Phát xít Ý trung thành với chủ với Mussolini, đã đáp trả bằng cách giải giáp binh lính Ý không có cấp trên chỉ huy. Đức nhanh gọn giành quyền trấn áp quân sự chiến lược trên nhiều khu vực của Ý và nhanh gọn kiến thiết xây dựng một loạt tuyến phòng thủ. Lực lượng đặc biệt quan trọng của Đức đã thực thi giải cứu Mussolini, người sau đó được phía Đức dựng lên làm nguyên thủ vương quốc của nhà nước chư hầu mang tên Cộng hòa Xã hội Ý, mở ra cuộc nội chiến Ý. Đồng Minh phương Tây chọc thủng nhiều phòng tuyến của Đức ở miền nam nước Ý trước khi tiến đến tuyến phòng thủ chính vào giữa tháng 11 .Các hoạt động giải trí quân sự chiến lược của Hải quân Đức ở Đại Tây Dương cũng bị ảnh hưởng tác động. Đến tháng 5 năm 1943, khi những giải pháp đối phó của Đồng minh ngày càng có hiệu suất cao, đội tàu ngầm Đức phải hứng chịu tổn thất đáng kể khiến họ phải đình chỉ hoạt động giải trí tại Đại Tây Dương. [ 181 ] Vào tháng 11 năm 1943, Franklin D. Roosevelt và Winston Churchill gặp Tưởng Giới Thạch ở Cairo và sau đó với Iosif Stalin tại Tehran. [ 182 ] Hội nghị Cairo xác lập Nhật Bản sẽ phải trả lại những chủ quyền lãnh thổ mà họ chiếm được sau khi cuộc chiến tranh kết thúc. [ 183 ] Hội nghị cũng lên kế hoạch quân sự chiến lược cho chiến dịch Miến Điện. Tại Tehran, những bên thỏa thuận hợp tác rằng Đồng Minh phương Tây sẽ xâm lược châu Âu vào năm 1944 và Liên Xô sẽ tuyên chiến với Nhật Bản trong vòng ba tháng kể từ ngày Đức bị vượt mặt. [ 184 ] Kể từ tháng 11 năm 1943, trong trận Thường Đức lê dài bảy tuần, người Trung Quốc – trong khi chờ đón Đồng Minh tăng viện – đã buộc Nhật Bản phải trả giá cao trong một đại chiến tiêu tốn. [ 185 ] [ 186 ] [ 187 ] Tháng 1 năm 1944, quân Đồng Minh tiến hành một loạt cuộc tiến công ở Ý nhằm mục đích vào phòng tuyến của Đức tại Monte Cassino. Liên quân Hoa Kỳ, Anh, Canada và Vương quốc Ý nỗ lực đánh bọc sườn phòng tuyến này bằng cách đổ xô tại Anzio và giành thắng lợi. [ 188 ]Vào ngày 27 tháng 1 năm 1944, Hồng quân Liên Xô tiến hành cuộc tổng tấn công đuổi quân Đức ra khỏi khu vực Leningrad, giải vây thành phố này sau 900 ngày, kết thúc cuộc vây hãm đẫm máu nhất trong lịch sử dân tộc cuộc chiến tranh. [ 189 ] Cùng thời gian, Hồng quân tiến sát tới biên giới tiền chiến của Estonia thị bị Cụm tập đoàn lớn quân Bắc chặn lại. Người Đức được người Estonia tương hỗ với kỳ vọng tái lập nền độc lập vương quốc. Sự đình trệ này đã làm chậm những hoạt động tác chiến tiếp theo của Liên Xô ở khu vực Baltic. [ 190 ] Cuối tháng 5 năm 1944, Liên Xô giải phóng Crimea, đánh đuổi phần đông lực lượng phe Trục khỏi Ukraina. Họ liên tục triển khai những cuộc tiến công vào Romania nhưng bị quân Trục đẩy lui. [ 191 ] Tại Ý, quân Đồng Minh thành công xuất sắc đánh bật người Đức khỏi phòng tuyến gần Roma dù đã để cho một số ít sư đoàn Đức rút lui. Vào ngày 4 tháng 6, Hà Nội Thủ Đô Roma rơi vào tay Đồng Minh. [ 192 ]

Quân Đồng Minh thu về những kết quả thắng bại lẫn lộn trên lục địa châu Á. Tháng 3 năm 1944, quân Nhật triển khai chiến dịch tấn công vào Assam, Ấn Độ,[193] nhanh chóng bao vây các vị trí của Anh tại Imphal và Kohima.[194] Tháng 5 năm 1944, quân đội Anh tiến hành phản công buộc quân Nhật phải rút về Miến Điện trong tháng 7.[194] Trước đó, vào cuối năm 1943, quân đội Trung Quốc từ Vân Nam đã tràn vào miền bắc Miến Điện và bao vây quân Nhật tại Myitkyina.[195] Nhật Bản triển khai một cuộc tấn công khác với mục tiêu tiêu diệt các đạo quân chủ lực của Trung Quốc, bảo đảm tuyến đường sắt kết nối các lãnh thổ do Nhật Bản chiếm giữ và đánh chiếm các sân bay của quân Đồng Minh.[196] Đến tháng 6 năm 1944, quân Nhật đã chiếm được Hà Nam và đang chuẩn bị mở một cuộc tấn công mới vào Trường Sa.[197]

Đồng Minh áp sát

Sau 3 năm chịu áp lực đè nén từ phía Liên Xô, Đồng Minh phương Tây ở đầu cuối cũng đã quyết định hành động mở một mặt trận thứ hai. [ 198 ] Vào ngày 6 tháng 6 năm 1944 ( được gọi là D-Day ), những lực lượng Đồng Minh phương Tây hàng loạt đổ xô vào bờ biển Normandie. Chiến dịch diễn ra rất quyết liệt, phe Đồng Minh đã gặp rất nhiều khó khăn vất vả và phải hứng chịu tổn thất lớn dù áp đảo về quân số và trang bị. Tuy nhiên họ dần giành lấy lợi thế và buộc người Đức phải rút khỏi miền bắc nước Pháp. Quân Đồng Minh đồng thời điều động 1 số ít sư đoàn khỏi Ý để tiến công vào vùng Provence, thành công xuất sắc đẩy lui quân Đức ra khỏi nước Pháp. [ 199 ] Ngày 25 tháng 8, Paris được giải phóng bởi lực lượng kháng chiến và quân đội Pháp tự do do Tướng Charles de Gaulle chỉ huy. [ 200 ] Nhân đà thắng lợi, quân Đồng Minh phương Tây liên tục đẩy lùi quân Đức trên mặt trận Tây Âu cho đến hết năm. Tuy nhiên, kế hoạch xâm lược miền Bắc nước Đức, khởi đầu bằng một chiến dịch hàng không tại Hà Lan, đã thất bại. [ 201 ] Đồng minh phương Tây từ từ áp sát nước Đức nhưng không hề chọc thủng phòng tuyến ở đầu cuối tại sông Rur. [ 202 ] Đến cuối năm 1944, Liên Xô đã giành lại được hầu hết số chủ quyền lãnh thổ bị Đức chiếm đóng và liên tục đẩy lùi lực lượng ngày càng suy yếu của Đức về phía tây. Vào ngày 22 tháng 6, Liên Xô mở một cuộc tiến công kế hoạch tại Belarus ( ” Chiến dịch Bagration ” ) tàn phá gần như trọn vẹn Cụm tập đoàn lớn quân Trung tâm của Đức. [ 203 ] Sau thành công xuất sắc này, Liên phát động liên tục những đòn tiến công khác buộc quân Đức phải rút khỏi miền Tây Ukraina và miền Đông Ba Lan. Liên Xô xây dựng Ủy ban Giải phóng Quốc gia Ba Lan để trấn áp chủ quyền lãnh thổ nước này và đối phó với lực lượng Armia Krajowa trung thành với chủ với nhà nước Ba Lan lưu vong ở Luân Đôn. [ 204 ] Hồng quân Liên Xô dừng lại tại Q. Praga ở phía bên kia bờ sông Vistula và theo dõi quân Đức dập tắt Khởi nghĩa Warszawa do Armia Krajowa khởi xướng một cách thụ động. Cuộc nổi dậy toàn nước ở Slovakia cũng bị quân Đức dập tắt. [ 205 ] Tại miền đông Romania, cuộc tiến công kế hoạch của Hồng quân Liên Xô đã tàn phá một lượng lớn quân Đức tại đó, đồng thời kích động hai cuộc thay máu chính quyền thành công xuất sắc tại Romania và Bulgaria dẫn đến việc hai nước này chuyển sang phe Đồng Minh. [ 206 ]Vào tháng 9 năm 1944, quân đội Liên Xô tiến vào Nam Tư khiến hai Tập đoàn quân E và F của Đức phải rút lui một cách gấp gáp khỏi Hy Lạp, Albania và Nam Tư để tránh bị cô lập trọn vẹn. [ 207 ] Đến thời gian này, lực lượng kháng chiến do Cộng sản chỉ huy dưới sự chỉ huy của Thống chế Josip Broz Tito, đã trấn áp phần đông chủ quyền lãnh thổ của Nam Tư và tham gia cầm chân quân đội Đức ở phía nam. Tại miền bắc Serbia, Hồng quân Liên Xô, với sự trợ giúp hạn chế từ quân đội Bulgaria, đã tương hỗ quân kháng chiến giải phóng Beograd vào ngày 20 tháng 10. Vài ngày sau, Liên Xô mở một cuộc tiến công quy mô lớn vào Hungary. Chiến dịch kết thúc khi Budapest thất thủ vào tháng 2 năm 1945. [ 208 ] Trái ngược với những thắng lợi ấn tượng của Liên Xô tại Balkan, sự kháng cự nóng bức của người Phần Lan tại eo đất Karelia đã ngăn ngừa Liên Xô chiếm đóng nước này. Kết quả là hai nước Liên Xô-Phần Lan ký kết hiệp định đình chiến với những điều kiện kèm theo tương đối nhẹ nhàng, [ 209 ] dù nước này bị buộc phải tham gia phe Đồng Minh chống lại Đức .
Đến đầu tháng 7 năm 1944, quân đội Khối thịnh vượng chung ở Khu vực Đông Nam Á đã thành công xuất sắc đẩy lùi bước tiến của quân Nhật tại Assam, buộc quân Nhật phải rút lui về sông Chindwin [ 211 ] trong khi quân Trung Quốc chiếm được Myitkyina. Tháng 9 năm 1944, quân Trung Quốc chiếm được núi Song và khai thông lại tuyến đường Miến Điện. [ 212 ] Quân Nhật thành công xuất sắc hơn ở Trung Quốc khi họ ở đầu cuối cũng chiếm được Trường Sa vào giữa tháng 6 và Hành Dương vào đầu tháng 8. Người Nhật sau đó đã tổ chức triển khai tiến công vào tỉnh Quảng Tây, giành thắng lợi tại Quế Lâm và Liễu Châu vào cuối tháng 11, [ 213 ] thành công xuất sắc link lực lượng ở Trung Quốc và Đông Dương lại với nhau vào giữa tháng 12. [ 214 ]Tại Thái Bình Dương, người Mỹ liên tục đẩy lùi vành đai phòng thủ của quân Nhật. Vào giữa tháng 6 năm 1944, quân đội Hoa Kỳ đã chiếm lại Mariana và Palau từ tay Nhật với giải pháp ” nhảy cừu “, đồng thời vượt mặt thủy quân Nhật trong trận chiến trên Biển Philippines. Những thất bại này đã buộc Thủ tướng Nhật Bản Tojo Hideki phải từ chức, đồng thời được cho phép Mỹ sử dụng những địa thế căn cứ không quân để thực thi oanh tạc bằng máy bay ném bom hạng nặng nhằm mục đích vào quần đảo Nhật Bản. Cuối tháng 10, lực lượng Hoa Kỳ đánh chiếm hòn hòn đảo Leyte của Philippines ; ngay sau đó, lực lượng thủy quân Đồng Minh giành được một thắng lợi lớn khác trước lực lượng của Nhật Bản trong trận Vịnh Leyte, một trong những trận hải chiến lớn nhất trong lịch sử vẻ vang trái đất. [ 215 ]

Ảnh hưởng đến dân thường

Đức quốc xã

Bài cụ thể : Holocaust

Chiến dịch tàn sát tù binh chiến tranh và thường dân điển hình nhất và có tổ chức nhất là các chương trình được vạch ra và thực hiện bởi Đức quốc xã. Ban đầu chỉ nhắm mục tiêu vào người Do Thái tại nước này, cộng thêm một số nhóm người ít người không ưa thích. Chế độ Đức quốc xã bắt đầu thành lập trại để cách ly các nhóm người này, sau đó dùng lao động cưỡng bách và cuối cùng tiêu diệt hàng loạt. Các nhóm người Do Thái, người đồng tính luyến ái và người có khuyết tật là các mục tiêu đầu tiên, nhưng những người đối lập chính trị như những người theo chủ nghĩa xã hội và các nhân vật tôn giáo (kể cả tín đồ Cơ đốc giáo) lên tiếng cũng bị bắt giữ.[cần dẫn nguồn]

Một khi chiến tranh bùng nổ và phần đất Đức xâm chiếm tăng lên, các lãnh thổ mới chiếm này cũng bị tính trong nỗ lực đó. Riêng Ba Lan đã bị ảnh hưởng rất nhiều, với gần toàn bộ dân số Do Thái tại nước này và một số đông người Cơ đốc giáo đã bị tiêu diệt. Hàng chục triệu Người Nga và các người Slav bị chinh phục khác cũng bị giam cầm tại hơn 100 trại tập trung của Đức trên khắp các vùnh lãnh thổ châu Âu bị nước Đức Quốc xã chiếm đóng. Các trại lớn nhất là Dachau, Buchenwald, Ravensbrück, Ausschwitz, Majdanek, Bergen Belsen, Gusen… Số người được giải phóng khỏi các trại này sau chiến tranh chỉ còn vài trăm nghìn.[cần dẫn nguồn]

Tổng số người đã bị giết trong các trại tập trung, trong các chương trình tiêu diệt và trong khi bị chính quyền Đức ngược đãi có lẽ không bao giờ có thể biết chính xác được. Có một số ước đoán cao hơn 10 triệu người, trong đó 5 tới 6 triệu là người Do Thái bị giết trong các chương trình tiêu diệt có mục đích.[cần dẫn nguồn]

Liên Xô

Theo một số ít tài liệu phương Tây, kể từ khi tiến vào nước Đức ( 1944 – 1945 ), một bộ phận binh sĩ Hồng quân đã có những hành vi trả thù nhằm mục đích vào tù binh hoặc dân thường Đức để trả đũa những tàn phá mà quân Đức gây ra cho quốc gia mình. Ngoài việc cướp nhà dân và cửa hiệu [ 216 ], phương Tây cho rằng Hồng quân Liên Xô đã hãm hiếp hàng chục ngàn phụ nữ và trẻ nhỏ người Đức, từ 8 đến 80 tuổi [ 217 ] [ 218 ] [ 219 ] [ 220 ]. Theo Franz Wilhelm Seidler, riêng ở Berlin là 20 ngàn tới 100 ngàn, những tỉnh còn lại từ 100 ngàn tới nửa triệu [ 221 ] [ 222 ]. Rất nhiều nạn nhân trong số này bị từ 10 đến 12 lính hãm hiếp tập thể, và hầu hết bị hãm hiếp nhiều lần [ 223 ] [ 224 ] .Tuy nhiên, giới sử học vẫn tranh cãi về tính xác nhận và quy mô của những vụ hiếp dâm. Các nhà sử học Nga đã phủ nhận những cáo buộc về hiếp dâm hàng loạt, họ đưa ra dẫn chứng là một lệnh từ Bộ chỉ huy tối cao phát hành ngày 19 tháng 1 năm 1945, trong đó ra lệnh cấm binh sĩ ngược đãi thường dân Đức. Một lệnh của Hội đồng quân sự chiến lược của Phương diện quân Byelorussia số một, có chữ ký của Nguyên soái Rokossovsky, đã ra lệnh xử bắn những binh lính phạm tội trộm cướp và hiếp dâm ngay tại hiện trường của vụ án. Một lệnh phát hành bởi Stavka ( Bộ Tổng tư lệnh Tối cao Hồng quân ) vào ngày 20 tháng 4 năm 1945 thông dụng tới binh sĩ rằng cần phải duy trì quan hệ tốt với người dân Đức để giảm kháng cự và để chiến sự kết thúc nhanh hơn. [ 225 ]

Trong khu vực chiếm đóng của Liên Xô, các thành viên của SED đã báo cáo cho Stalin biết hành động cướp bóc và hãm hiếp của binh lính Liên Xô có thể dẫn đến một phản ứng tiêu cực của dân Đức đối với Liên Xô và hướng tới tương lai của chủ nghĩa xã hội ở Đông Đức. Stalin đã phản ứng một cách giận dữ: “Tôi sẽ không tha thứ bất cứ ai kéo danh dự của Hồng quân qua vũng bùn.”[226][227]

Các nhà lãnh đạo Liên Xô rất bất bình với truyền thông của các nước phương Tây, khi họ vừa mới là đồng minh của Liên Xô trên mặt trận chống phát xít thì nay lại quay sang công kích Liên Xô. Bộ trưởng dân ủy ngoại giao Liên Xô V. M. Molotov đã gọi những cáo buộc của Phương Tây là một “chiến dịch hèn hạ” nhằm phá hoại uy tín của Hồng quân và trút lên đầu những người lính Hồng quân tất cả những gì xảy ra do sự hỗn loạn trước đó tại những vùng do Liên Xô chiếm đóng. Ông nói: “Liên Xô và những bạn bè của chúng tôi trên thế giới đã có những thông tin cần thiết để chống lại chiến dịch tuyên truyền này”.[228]

Tướng Gareyev, quản trị của Học viện Khoa học Quân sự Nga, nhận xét [ 229 ] :

Tư lệnh tối cao Stalin đã ký một quyết định ngày 19 tháng 1 năm 1945, theo đó binh sĩ bị cấm tất cả các hành vi bạo lực chống lại dân thường Đức. Tất nhiên, sự trả thù, bao gồm cả bạo lực tình dục, đã xảy ra. Một số binh sĩ chỉ đơn giản là không thể kiềm chế tức giận sau những gì Đức quốc xã đã làm trên đất nước chúng tôi. Nhưng các trường hợp này đã bị trừng phạt nghiêm khắc. Và việc trả thù đã không trở nên phổ biến. Bởi vì ngay khi chúng tôi chiếm đóng các thành phố, kỷ luật đã được thắt chặt. Chúng tôi cung cấp cho người dân Đức thực phẩm, chăm sóc y tế, tuần tra an ninh. Cá nhân tôi đã tham gia giải phóng Đông Đức. Tôi cam đoan, việc lạm dụng tình dục thậm chí không hề được nghe thấy.

Theo Oleg Rzheshevsky người đứng đầu Viện Hàn lâm Khoa học Nga, mặc dầu có nhiều trường hợp đã xảy ra những hành vi thái quá thì ” hầu hết binh sĩ và quan chức của Liên Xô cũng như quân Đồng minh đã đối xử với người dân địa phương một cách nhân đạo ” [ 230 ]. Ông cũng cho rằng những tội ác như hành vi tiến công tình dục là một phần không hề tránh khỏi của cuộc chiến tranh [ 231 ] .Một phụ nữ Berlin, Elizabeth Shmeer, cho biết [ 232 ] :

Đức quốc xã nói rằng nếu người Nga đến đây, họ sẽ tàn phá và hãm hiếp khủng khiếp. Nhưng thực tế sau đó rất khác: dù là những người bại trận, quân đội Đức đã gây ra rất nhiều đau khổ cho nước Nga, nhưng những người chiến thắng đã cho chúng tôi thực phẩm còn nhiều hơn những gì chính quyền cũ phân phát. Đối với chúng tôi điều đó rất khó hiểu. Một cách cư xử nhân đạo như vậy dường như chỉ người Nga làm được.

Mỹ

Nhiều trận ném bom rải thảm của không quân Mỹ đánh thẳng vào các thành phố đông dân cư đã khiến cho hàng trăm nghìn thường dân Đức và Nhật bị thiệt mạng. Nhiều thành phố đông dân ở Đức, Nhật bị máy bay ném bom của Mỹ phá hủy gần như hoàn toàn. Riêng trong một trận oanh tạc thành phố Dresden, có tới vài chục ngàn dân thường Đức thiệt mạng. Các vụ ném bom Tokyo cũng khiến ít nhất 100.000 thường dân Nhật Bản thiệt mạng.[cần dẫn nguồn]

Đặc biệt, Mỹ đã để lại một dấu ấn kinh hoàng cho cả thế giới cho tới ngày hôm nay. Đó là vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki lúc chiến tranh gần kết thúc. Theo lệnh của Tổng thống Harry S Truman, ngày 6 tháng 8 năm 1945, quả bom nguyên tử thứ nhất mang tên “Little Boy” đã được thả xuống thành phố Hiroshima, Nhật Bản. Sau đó 3 hôm, ngày 9 tháng 8 năm 1945, quả bom thứ hai mang tên “Fat Man” đã phát nổ trên bầu trời thành phố Nagasaki.[cần dẫn nguồn]

Các số liệu khác nhau bởi được thống kê vào các thời điểm khác nhau. Rất nhiều nạn nhân chết sau nhiều tháng, thậm chí nhiều năm bởi hậu quả của phóng xạ. Theo ước tính, 140.000 người dân Hiroshima đã chết bởi vụ nổ cũng như bởi hậu quả của nó. Số người thiệt mạng ở Nagasaki là 74.000. Ở cả hai thành phố, phần lớn người chết là thường dân.[cần dẫn nguồn]

Các công dân của các nước Đồng Minh cũng phải chịu đau khổ trong các trường hợp họ là con cháu của những người đến từ các nước phe Trục. Điển hình là việc 120.000 người Mỹ gốc Nhật đã bị chính phủ Mỹ ra lệnh niêm phong tài sản và bị giam giữ ở các trại tập trung giữa sa mạc trong thời kỳ chiến tranh (từ 1942 tới 1945), với lý do để đề phòng nguy cơ gián điệp.[cần dẫn nguồn]

Theo J. Robert Lilly thì khi tiến quân vào Đức, binh lính Mỹ cũng đã nhiều lần hãm hiếp những người phụ nữ địa phương. Ông ước tính số vụ hãm hiếp của binh lính Mỹ tại Đức là 11.000 vụ [233]. Carol Huntington thì lại cho rằng đa số những vụ tấn công tình dục của lính Mỹ đối với phụ nữ Đức có vẻ giống hành vi mua dâm hơn là cưỡng hiếp, ông cũng ghi nhận nhiều trường hợp những phụ nữ Đức quan hệ tình dục với người lính Mỹ để được họ phân phát cho đồ ăn hoặc tiền mặt.[cần dẫn nguồn]

Anh

Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland đã bị thất bại nặng nề trong cuộc chiến với quân đội Nhật Bản tại Trận Singapore năm 1942, quân Nhật cũng đang tiến hành xâm lược Miến Điện thuộc Anh trong năm đó. Giới chức Anh sợ rằng một cuộc xâm lược Ấn Độ thuộc Anh tiếp theo của Nhật Bản có thể thực hiện bằng cách thích hợp thông qua lối Bengal (xem British Raj), và các biện pháp khẩn cấp đã được áp dụng để tích trữ lương thực cho lính Anh, bao gồm cả việc giành lấy lương thực của nhân dân Ấn Độ. Hậu quả là Nạn đói Bengal năm 1943 thảm khốc năm 1943 khiến 5 triệu người Ấn Độ thiệt mạng.[cần dẫn nguồn]

Dấu ấn kinh hoàng về nạn đói này cũng khiến tinh thần phản kháng của người dân Ấn Độ chống sự cai trị của thực dân Anh ngày càng dâng cao, góp phần buộc Anh phải trao trả độc lập cho Ấn Độ vào năm 1947.[cần dẫn nguồn]

Trung Quốc

Ví dụ về những tội ác cuộc chiến tranh của những lực lượng Trung Quốc gồm có :

• Vào năm 1937 gần Thượng Hải, vụ giết hại, tra tấn và tấn công tù binh Nhật Bản và các thường dân Trung Quốc bị cáo buộc hợp tác với Nhật, được ghi lại trong tấm ảnh được chụp bởi doanh nhân Thụy Sĩ Tom Simmen.[234] (Năm 1996, con trai của Simmen phát hiện hình ảnh, hiển thị những người lính Trung Hoa Quốc Dân Đảng đã hành quyết dân chúng và binh lính Nhật bằng cách chém đầu và xử bắn, cũng như tra tấn công khai)[cần dẫn nguồn]
• Cuộc nổi loạn Tungchow tháng 8 năm 1937, lính Trung Quốc tuyển mộ bởi chính Nhật Bản đã nổi loạn và chuyển vào bên trong Tongzhou, Bắc Kinh, trước khi tấn công thường dân Nhật Bản và giết chết 280 người.[cần dẫn nguồn]
• Quân Quốc Dân đảng ở tỉnh Hồ Bắc, vào tháng 5 năm 1943, ra lệnh cho toàn bộ thị trấn chuyển đi và sau đó “cướp bóc” của cải còn lại, bất kỳ dân thường đã từ chối hoặc không chuyển đi, đều bị sát hại.[cần dẫn nguồn]

Nhật

Trong khi Holocaust do Đức gây ra rất có tổ chức và được nhiều người biết đến, số người bị giết có thể sánh được với số thường dân bị lực lượng Nhật tàn sát tại Trung Quốc. Tương tự như cách nhìn của Đức đối với các dân tộc sống ở vùng Đông Âu, người Nhật xem người Trung Quốc và Đông Nam Á là “mọi rợ” và giới lãnh đạo chẳng những xem các tội ác chiến tranh là lẽ thường mà còn khuyến khích việc đó. Một trong những tội ác tàn bạo nhất của quân Nhật trong cuộc chiến với Trung Quốc là vụ Thảm sát Nam Kinh vào năm 1937 trong đó có khoảng 50.000- 300.000 thường dân Trung Quốc đã bị hãm hiếp và giết hại.[cần dẫn nguồn]

Các ước tính số người bị chết do các hành vi này còn rất thiếu chính xác, nhưng có thể cao hơn 10 triệu, cộng thêm một số lượng lớn phụ nữ bị hãm hiếp có thể nhiều hơn các thống kê hiện tại. Một số khu vực dưới sự kiểm soát của Nhật bị nạn đói thảm khốc do quân Nhật cướp lương thực của người bản địa để chuyển về Nhật (do nước Nhật vào cuối chiến tranh đã lâm vào tình trạng thiếu lương thực), như Nạn đói năm Ất Dậu 1945 tại miền Bắc Việt Nam.[cần dẫn nguồn]

Kết quả

Hậu quả trực tiếp của chiến tranh này là sự chiến thắng của phía Đồng Minh. Mỗi nước trong phe Trục đều phải đầu hàng vô điều kiện. Đức bị các lực lượng từ Mỹ, Anh, Liên Xô và Pháp chiếm đóng, trong khi Áo bị chia cắt từ Đức và cũng bị chiếm đóng một cách tương tự. Nhật bị quân Mỹ chiếm đóng trong khi Liên Xô chiếm đóng các nước Đông Âu.[cần dẫn nguồn]

Trái với Chiến tranh thế giới thứ nhất, khi các giới hạn làm suy yếu các nước và các nước thua cuộc bị ngăn chặn việc tái hội nhập cộng đồng quốc tế, các nước thua cuộc đã được cung cấp viện trợ để phục hồi và hội nhập cộng đồng thế giới như các quốc gia hoà bình khác. Vì lẽ đó, Đức và Nhật đã trở thành hai nước quan trọng và có nhiều ảnh hưởng mà không cần phải khiêu chiến.[cần dẫn nguồn]

Sự thất bại của Hội Quốc Liên trong việc ngăn chặn chiến tranh đã dẫn đến việc thành lập Liên Hiệp Quốc, một tổ chức quốc tế mới và có nhiều sửa đổi, cho đến nay vẫn là tổ chức quan trọng nhất trong việc thúc đẩy hoà bình và hợp tác.[cần dẫn nguồn]

Số người chết

Tại châu Âu

Thống kê năm 1965 của Liên Hiệp Quốc cho biết chỉ riêng số người thiệt mạng do cuộc chiến tranh ở châu Âu đã lên đến 49.257.000 người. Những nước chịu thiệt hại lớn nhất gồm :

• Liên Xô: 21.000.000 người (theo tài liệu nghiên cứu của Krivosheev năm 2005, con số này có thể lên tới 26.600.000 người, bao gồm 8,7 triệu quân nhân và hơn 18 triệu thường dân[235])
• Đức: 9.700.000 người (theo tài liệu nghiên cứu năm 2000 của tiến sĩ Rüdiger Overmans, con số này bao gồm 5.300.000 quân nhân, 3.170.000 thường dân và 1.400.000 người Đức ở các quốc gia khác)
• Ba Lan: 6.028.000 người (theo tài liệu của Viện IPN – Ba Lan năm 2000, con số này là 5.600.000 đến 5.800.000 người, trong đó có khoảng 3.000.000 người Do Thái)
• Nam Tư: 1.600.000 người
• Pháp: 620.000 người
• Italia: 890.000 người [236]
• Tiệp Khắc: 364.000 người
• Hoa Kỳ: 325.000 người
• Anh: 320.000 người.

Tại châu Á – Thái Bình Dương

• Hoa Kỳ: khoảng 300.000 người
• Nhật Bản: khoảng 2.200.000 người
• Trung Quốc: ước tính 15-20.000.000 người[237]
• Hai miền Triều Tiên: khoảng 1.000.000 người
• Ấn Độ: 2.587.000 người, chưa kể 5 triệu người chết do Nạn đói Bengal năm 1943
• Việt Nam: gần 2.000.000 người (chủ yếu do Nạn đói năm Ất Dậu, năm 1944-1945)
• Indonesia: khoảng 3.000.000 đến 4.000.000 người

Hậu quả lâu bền hơn

Chiến tranh thế giới thứ II làm thay đổi căn bản tư duy chính trị quốc tế của các cường quốc trên thế giới. Sau cuộc chiến này, nhiều quốc gia từ bỏ tư duy bá quyền, dùng sức mạnh để xâm chiếm lãnh thổ của quốc gia khác. Quan hệ quốc tế từ dựa trên sức mạnh, “cá lớn nuốt cá bé”, chuyển sang quan hệ bình đẳng, cùng tồn tại hòa bình. Đồng thời ngay sau chiến tranh, phe Đồng Minh đã bị rạn nứt khi có xung đột về hệ tư tưởng. Mỗi phía đã giành một khu vực khác nhau trong các lãnh thổ phe Trục. Tại châu Âu, mỗi phía liên minh với nhau trong khu vực ảnh hưởng. Về phía tây, các nước Mỹ, Anh và Pháp đã lập ra Liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO). Về phía đông, Liên Xô lập ra liên minh với các nước Đông Âu khác bằng Hiệp ước Warszawa. Xung đột giữa hai phe sau này là một trong những hậu quả của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai.[cần dẫn nguồn]

Khắp mọi nơi, các phong trào chống thực dân phát triển mạnh hơn khi chiến tranh kết thúc. Điều này xuất phát từ hệ quả của Chiến tranh thế giới thứ hai:[cần dẫn nguồn]

• Những thiệt hại của các cường quốc châu Âu trong cuộc chiến này khiến họ mất đi rất nhiều năng lực quân sự và kinh tế khả dĩ có thể duy trì hệ thống thuộc địa. Trong khi đó các dân tộc thuộc địa đã chống lại một cách sống còn, quyết không nhân nhượng (như trường hợp Việt Nam, Algérie).[cần dẫn nguồn]
• Thời kỳ bị Đức chiếm đóng đã gây nên tác động sâu sắc đến tâm lý các dân tộc châu Âu. Họ biết đến mất mát của chiến tranh và nỗi khổ đau khi phải chịu ách thống trị. Điều này ít nhiều đã ảnh hưởng đến quyết tâm muốn trở lại cai trị các dân tộc thuộc địa của họ. Đồng thời họ cũng nhận thức rằng sự tồn tại của chủ nghĩa thực dân và tư duy bá quyền trong quan hệ chính trị quốc tế chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến này. Các nước Đồng Minh đã ký Hiến chương Đại Tây Dương cam kết giải phóng cho các thuộc địa và giải trừ quân bị sau khi thế chiến thứ II kết thúc nhằm xây dựng một thế giới mới tốt đẹp hơn và tránh lặp lại những cuộc chiến tương tự trong tương lai.[cần dẫn nguồn]
• Các cuộc chiếm đóng của Đức Quốc xã ở Bắc Phi và Nhật Bản ở châu Á đã tàn phá uy tín của Anh, Pháp, Hà Lan đối với hệ thống thuộc địa của họ. Các dân tộc thuộc địa đã nhận thức được rằng những cường quốc cai trị mình vẫn có thể bị đánh bại.[cần dẫn nguồn]
• Sự trỗi dậy của Mỹ và việc mở rộng ảnh hưởng của Liên Xô cũng tạo ra sự ủng hộ cho phong trào giải phóng dân tộc vì hai nước này muốn xóa bỏ chủ nghĩa thực dân, thiết lập một trật tự thế giới mới, lôi kéo các nước thuộc địa mới giành được độc lập trở thành đồng minh, thâm nhập thị trường và khai thác tài nguyên tại các nước từng là thuộc địa. Các đế quốc tại Tây Âu phải phụ thuộc vào viện trợ Mỹ để tái thiết nên chịu áp lực chính trị của Mỹ phải phóng các thuộc địa. Hơn nữa Mỹ và Liên Xô đều hình thành dựa trên hệ tư tưởng chống chủ nghĩa thực dân. Mỹ từng là thuộc địa của Anh và đã chiến đấu để giành độc lập còn Liên Xô là liên minh các quốc gia từng là các tỉnh, các chư hầu của Đế quốc Nga đã giành độc lập sau khi chế độ Sa hoàng sụp đổ.[cần dẫn nguồn]
• Phong trào giải phóng dân tộc xảy đến là sự tất yếu. Những điều kiện vào cuối cuộc Thế chiến thật sự là cơ hội lớn cho các nước thuộc địa.[cần dẫn nguồn]

Một vài cuộc xung đột đã trở thành chiến trường cho các cường quốc trong Chiến tranh Lạnh, thậm chí có nhiều cuộc đã xảy ra trước khi Chiến tranh Lạnh bắt đầu. Hai nước Anh và Pháp đã phải từ bỏ phần lớn các thuộc địa sau chiến tranh. Ấn Độ giành được độc lập từ Anh và Philippines giành độc lập từ Mỹ. Tại Đông Dương và nhiều thuộc địa tại châu Phi, các lực lượng kháng chiến phải chiến đấu mới giành được độc lập từ Anh, Pháp, Hà Lan.[cần dẫn nguồn]

Một quốc gia quan trọng đã xuất hiện là Israel. Sau cuộc thảm sát Holocaust, dân Do Thái trên thế giới rất khao khát có được một quốc gia riêng. Nhiều người Do Thái đã có kinh nghiệm chiến đấu trong chiến tranh (họ là cựu quân nhân Mỹ, Anh, Liên Xô), đây là điều thuận lợi khi quốc gia này luôn phải đương đầu để được độc lập và tồn tại.[cần dẫn nguồn]

Các nước tham chiến và hậu quả

Sự góp phần của những vương quốc

Quân số và sản lượng vũ khí của những nước tham chiến : ( Thống kê hiện tại vẫn chưa rất đầy đủ )

Xét về sản lượng vũ khí, Liên Xô là nước sản xuất nhiều vũ khí lục quân nhất trong thế chiến 2 (bao gồm xe tăng, đại bác, súng cối, súng máy, đạn pháo…), còn Mỹ là nước sản xuất nhiều máy bay và tàu chiến nhất trong Thế chiến 2.[cần dẫn nguồn]

Xét về nhân lực, Liên Xô là nước có đóng góp lớn nhất, chiếm gần 50% quân số của toàn bộ khối Đồng minh. Trong toàn cuộc chiến, Liên Xô huy động được 34,4 triệu quân nhân, số quân này còn lớn hơn tổng quân số của cả khối phát xít cộng lại. Trong khi đó, Mỹ huy động 12,4 triệu quân nhân, Vương quốc Anh (và các thuộc địa của Anh) huy động 14,25 triệu quân nhân, Trung Quốc huy động gần 10 triệu quân nhân.[cần dẫn nguồn]

Số sư đoàn của những nước tham chiến :

Số sư đoàn của Đức đóng tại những mặt trận :

Trong giai đoạn 1941-1943, hầu hết các sư đoàn Đức được bố trí tại mặt trận Liên Xô. Từ giữa năm 1943, khi quân Anh-Mỹ đổ bộ lên Ý và sau đó là Pháp, quân Đức phải chia bớt lực lượng cho mặt trận Tây Âu, nhưng vẫn bố trí 2/3 số sư đoàn tại mặt trận Liên Xô.[cần dẫn nguồn]

Khối Đồng Minh

Ở mặt trận châu Âu, nước Đồng Minh tham chiến chủ yếu là Liên Xô, nơi mà phe Trục tập trung 80% binh lực cho mặt trận này. Từ tháng 7 năm 1944, quân Mỹ-Anh đổ bộ lên Tây Âu, mở mặt trận thứ 2 ở phía Tây Âu, nhưng phe Trục cũng chỉ dành ra 1/3 lực lượng để tác chiến ở mặt trận này. Ngoài ra, so với Liên Xô, Mỹ-Anh có điểm thuận lợi hơn: lãnh thổ của họ không bị lục quân đối phương tấn công (do được ngăn cách với Đức bởi đại dương), nên họ có thể sản xuất vũ khí một cách tương đối an toàn, trong khi Liên Xô phải sơ tán hàng loạt nhà máy ngay từ đầu chiến tranh để tránh lọt vào tay quân Đức. Như vậy, trong các nước Đồng Minh, Liên Xô phải gánh chịu áp lực chiến tranh nặng nề nhất.[cần dẫn nguồn]

Nước Anh thì không bị lực lượng trên bộ của Đức tấn công, nhưng đây là một quốc đảo có diện tích nhỏ, phụ thuộc phần lớn vào tài nguyên được chở đến bằng đường biển, nhưng đường biển lại thường xuyên bị tàu ngầm Đức đánh phá. Ngoài ra, quy mô nền công nghiệp và tiềm lực dân số của Anh đều nhỏ hơn so với Mỹ và Liên Xô. Trung Quốc cũng là một nước đồng minh quan trọng, có dân số và diện tích rất lớn, nhưng khi đó nước này vẫn còn đang trong tình trạng lạc hậu, quy mô công nghiệp nhỏ, sản lượng vũ khí thấp. Nhiều lãnh thổ và thành phố quan trọng của Trung Quốc cũng đã bị Nhật đánh chiếm.[cần dẫn nguồn]

Trong 3 nước Đồng Minh chủ chốt (Mỹ, Anh, Liên Xô), chỉ đó Mỹ là có lãnh thổ an toàn bởi nằm cách xa chiến trường, không hề bị đối phương đánh phá, Mỹ cũng không phải huy động hầu hết nam giới ra mặt trận như Anh, Liên Xô. Vì vậy, Mỹ có thể rảnh tay sản xuất vũ khí trong những điều kiện thuận lợi hơn rất nhiều các nước đồng minh khác. Để giảm bớt gánh nặng cho đồng minh, Mỹ thực hiện chương trình “Lend-lease” (cho vay – cho thuê). Đúng như tên gọi của chương trình này, đây không phải là viện trợ miễn phí, mà thực tế là Mỹ sẽ chuyển hàng hóa cho các nước đồng minh, đổi lại thì các nước này phải hoàn trả tiền cho Mỹ sau khi chiến tranh kết thúc (tức là bán vũ khí trước – thu tiền sau). Trong chương trình này, 50,1 tỷ USD (tương đương 543 tỷ đô la thời giá năm 2016, hoặc 11% ngân sách chiến tranh của Mỹ trong thế chiến 2) đã được cung cấp cho các nước đồng minh[239]. Trong số đó, 31,4 tỷ đôla đã được chuyển cho Liên hiệp Vương quốc Anh, 11 tỷ đôla cho Liên Xô, 3,2 tỷ đôla cho Pháp, 1,63 tỷ đôla cho Trung Quốc và 2,6 tỷ đô la còn lại cho các đồng minh khác[240]. Tuy nhiên, Hoa Kỳ cũng nhận được “Lend-lease ngược”, tức là việc các nước đồng minh cung cấp thiết bị, tài nguyên và dịch vụ cho Hoa Kỳ. Gần 8 tỷ đôla (tương đương với 124 tỷ đôla ngày nay) những hàng hóa gồm vật liệu chiến tranh, tài nguyên thiên nhiên đã được cung cấp cho các lực lượng Hoa Kỳ bởi các nước đồng minh, 90% số tiền này đến từ Đế quốc Anh[241]. Ngoài ra, thông qua “Lend-lease”, Mỹ còn thu được những lợi ích khác không thể tính bằng tiền: nước Anh phải trao cho Mỹ một số lãnh thổ thuộc địa, các nước đồng minh phải chuyển giao cho Mỹ một số công nghệ mật như radar, ngư lôi, máy giải mật mã, phi cơ, công nghệ hạt nhân… Liên Xô cũng đã cung cấp 300.000 tấn crôm và 32.000 tấn quặng mangan, cũng như nhiều chuyến tàu chở gỗ, vàng và bạch kim cho Hoa Kỳ. Trong chiến tranh, Liên Xô đã cung cấp một số lượng lớn các lô hàng khoáng sản quý hiếm (vàng và bạch kim) cho Kho bạc Hoa Kỳ như một hình thức trả nợ không dùng tiền mặt cho Lend-lease.[cần dẫn nguồn]

Trong quy trình cuộc chiến tranh, Liên Xô đã nhận được khoảng chừng 17,5 triệu tấn sản phẩm & hàng hóa của Mỹ-Anh ( trong đó gồm có 4.478.116 tấn thực phẩm ( thịt đóng hộp, đường, bột, muối, v.v. ) và 2.670.371 tấn loại sản phẩm xăng dầu ), tương tự 11 tỷ USD ( thời giá 1941 – 1945 ). Tính theo năm : 1941 : 360.800 tấn, 1942 : 2.453.000 tấn, 1943 : 4.795.000 tấn, 1944 : 6.218.000 tấn, 1945 : 3.674.000 tấn. Một số quan điểm cho rằng Phương Tây đã thổi phồng quá mức vai trò của khoản viện trợ cho Liên Xô. Tổng giá trị viện trợ chỉ bằng 4 % tổng lượng sản xuất của Liên Xô trong những năm cuộc chiến tranh ( trong khi Liên Xô phải chống đỡ 70 % binh sĩ của Đức và chư hầu ). Do vậy, những quan điểm này đã cho rằng viện trợ lend-lease góp phần không đáng kể vào thắng lợi của những lực lượng vũ trang Xô viết. Ngoài ra, viện trợ trong năm 1941 ( khi Liên Xô đang cần nhất ) lại khá nhỏ giọt, trong khi tới 56,5 % giá trị viện trợ lend-lease chỉ đến Liên Xô vào năm ở đầu cuối của cuộc cuộc chiến tranh ( từ tháng 1 năm 1944 tới tháng 5 năm 1945 ) [ 242 ], khi đó mức sản xuất của Liên Xô đã vượt xa Đức nhiều lần .

Nhà ngoại giao Vyacheslav Molotov tuyên bố năm 1945 rằng “đất nước ta đã cung cấp tất cả các yếu tố cần thiết cho quân đội anh hùng của chúng ta”. Các nhà sử học khác như Roger Munting đã lập luận rằng sự viện trợ của Đồng minh (Lend-Lease) không bao giờ chiếm hơn 4% sản lượng công nghiệp thời chiến của Liên Xô[243] Các số liệu cho thấy vũ khí Lend-Lease chỉ cung cấp một đóng góp nhỏ cho nỗ lực chiến tranh của Liên Xô (chiếm chưa đầy 2% pháo binh, 12% số máy bay, 10% số xe tăng mà Liên Xô sử dụng)[244]

Harry Lloyd Hopkins, cố vấn của Tổng thống Roosevelt, nhận định: “Chúng tôi chưa bao giờ cho rằng sự giúp đỡ của chúng ta dưới hình thức lend-lease là yếu tố chính trong thắng lợi của Liên Xô trước Hitler ở mặt trận phía đông. Chiến thắng đó đạt được bằng sự dũng cảm và máu của quân đội Nga”. Nhà sử học Mỹ George C. Herring thẳng thắn hơn: “Lend-lease không phải là hành động vô tư. Đây là một hành động có tính toán, vị kỷ và người Mỹ luôn hình dung rõ ràng những món lợi mà họ có thể thu được từ hành động đó”. Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt đã khẳng định rằng việc giúp đỡ Liên Xô cũng chính là vì lợi ích của Mỹ, bởi nếu Liên Xô thất bại thì chính Mỹ sẽ là mục tiêu kế tiếp, Roosevelt so sánh rằng “một vòi cứu hỏa nên được trao cho một người hàng xóm để ngăn chặn lửa cháy lan đến nhà riêng của chính mình”. Thực tế viện trợ của Mỹ không phải là sự ban tặng, bản thân tên gọi của nó (“Lend-lease”, nghĩa là “cho vay – cho thuê”) đã cho thấy nó vẫn là một dạng hợp đồng “bán vũ khí – trả tiền sau” chứ không phải là cho không. Trong và sau chiến tranh, Liên Xô đã phải trả nợ (tính kèm lãi suất) cho những hàng hóa, vũ khí mà Mỹ đã viện trợ cho họ, hình thức trả nợ gồm nhiều tàu chở kim loại quý như bạch kim trị giá hàng tỷ USD. Mỹ là nước duy nhất trong khối Đồng minh hầu như không bị tàn phá mà còn thu được những nguồn lợi kinh tế khổng lồ từ cuộc chiến tranh[245].

Một số ý kiến khác lại khẳng định rằng Lend-Lease thực sự có ý nghĩa rất lớn trong chiến thắng của Liên Xô trước Đức Quốc xã. Vào thời điểm ấy việc vận chuyển vũ khí và nhu yếu phẩm của Liên Xô phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động vận tải đường sắt, nhưng Liên Xô đã chấm dứt sản xuất các thiết bị vận tải đường sắt kể từ năm 1941 để chuyển sang sản xuất xe tăng. Lend-Lease đã cung cấp 92% tổng số các thiết bị đường sắt cho Liên Xô[246][247][248] bao gồm 1,911 đầu máy xe lửa và 11,225 toa tàu lửa. Bốn trăm ngàn xe vận tải do Mỹ sản xuất và cung cấp cho Liên Xô giai đoạn này, bao gồm cả những dòng xe như Dodge hay Studebaker, đã hỗ trợ to lớn về hậu cần cho binh lính Hồng quân. Vào năm 1945, gần 1/3 lực lượng xe tải vận chuyển của quân Liên Xô trên chiến trường được sản xuất ở Mỹ. Từ năm 1942, đa số các bệ phóng tên lửa Katyusha của Hồng quân đều được lắp đặt trên những chiếc xe tải do Mỹ viện trợ, đem lại hiệu quả chiến đấu cao hơn so với những chiếc xe tải của Liên Xô sản xuất [249]. Các nước Đồng minh cũng đã cung cấp 2,586 triệu tấn nhiên liệu máy bay cho không quân Liên Xô, gấp 1,4 lần so với lượng nhiên liệu máy bay mà Liên Xô tự sản xuất được trong toàn bộ cuộc chiến tranh.[246] Mỹ còn viện trợ một số lượng lớn các phương tiện liên lạc, thức ăn đóng hộp và quần áo cho Liên Xô trong cuộc chiến[250]. Joseph Stalin tại hội nghị Tehran đã công nhận: “Nếu không có nền công nghiệp sản xuất của Mỹ, phe Đồng minh có lẽ sẽ không bao giờ thắng được cuộc chiến này”[251][252]. Trong một buổi tiệc mừng sinh nhật thủ tướng Anh Churchill tại Teheran, Stalin cũng đã nói rằng: “Thứ quan trọng nhất trong cuộc chiến này chính là máy móc. Hoa Kỳ đã chứng minh rằng họ có thể sản xuất được từ 8.000 đến 10.000 máy bay mỗi tháng. Trong khi đó nước Nga chỉ có thể sản xuất được nhiều nhất là 3.000 máy bay mỗi tháng. Anh Quốc cũng chỉ sản xuất được từ 3.000 đến 3.500 máy bay mỗi tháng, chủ yếu là máy bay ném bom hạng nặng. Bởi thế, Hoa Kỳ chính là đất nước của những cỗ máy. Nếu không có những cỗ máy đó, thông qua Lend-Lease, chúng ta sẽ thua cuộc chiến này” [253]. Nguyên soái Liên Xô Georgi Konstantinovich Zhukov trả lời trong một cuộc phỏng vấn năm 1963 rằng: “nếu không có nguồn viện trợ này chúng tôi đã không thể trang bị cho quân đội để dự trữ hoặc thậm chí không thể tiếp tục cuộc chiến tranh… Chúng tôi không có thuốc nổ và thuốc súng… Người Mỹ thực sự đã cứu chúng tôi bằng thuốc súng và thuốc nổ của họ. Chưa kể vô số những tấm thép mà họ đã gửi cho chúng tôi! Làm sao chúng tôi có thể sản xuất được xe tăng vào thời điểm đó nếu không có thép của người Mỹ? Ngày nay bọn họ cứ làm như chúng tôi có thể tự sản xuất được tất cả những thứ đó vậy. Không có xe vận tải của Mỹ, chúng tôi sẽ không có gì để lắp đặt những khẩu pháo của chúng tôi”“[254][255]. Lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev về sau viết trong cuốn hồi ký của ông: “Đầu tiên, tôi muốn nói về một số nhận xét mà Stalin đã đưa ra và lặp đi lặp lại nhiều lần khi chúng tôi “tự do thảo luận” với nhau. Ông ấy [Stalin] đã nói thẳng thừng rằng nếu Hoa Kỳ không giúp đỡ chúng ta [Liên Xô], chúng ta sẽ không thể giành được chiến thắng. Nếu chúng ta phải một mình chiến đấu với Đức Quốc xã, chúng ta đã không thể chống đỡ nổi sức mạnh của quân Đức, và chúng ta chắc chắn sẽ thua cuộc chiến tranh […] Khi tôi lắng nghe những nhận xét này của ông ấy, tôi đã hoàn toàn đồng ý với ông ấy, và đến ngày hôm nay tôi thậm chí còn đồng ý hơn thế nữa.“[256]. Theo nhà sử học Nga Boris Vadimovich Sokolov, người đã từng có 30 năm sống dưới thời Xô viết, Lend-Lease đã đóng một vai trò rất quan trọng, thậm chí là quyết định trong chiến thắng của Hồng quân: “nếu không có những chuyến hàng của phương Tây theo chương trình viện trợ Lend-Lease, Liên bang Xô viết không những không thể chiến thắng cuộc Chiến tranh vệ quốc vĩ đại, họ thậm chí còn không thể chống lại quân xâm lược Đức, họ không thể sản xuất đủ vũ khí và trang thiết bị quân sự hoặc cung cấp đủ nhiên liệu và đạn dược cho binh lính. Giới lãnh đạo Xô viết đã nhận thức rõ được sự phụ thuộc của họ vào Lend-Lease.“[246]

Trong cuộc chiến tranh, chính phủ Liên Xô đã cố gắng hạ thấp vai trò của các khoản viện trợ nước ngoài, điều này khiến Đại sứ Mỹ tại Liên Xô lúc đó là William Standley tức giận: “Có vẻ như chính phủ Nga muốn che giấu đi sự thật rằng họ đang nhận được sự giúp đỡ từ bên ngoài. Rõ ràng là họ muốn người dân tin rằng Hồng quân đang chiến đấu một mình trong cuộc chiến này“. Cơ quan kiểm duyệt của Nga sau đó đã cho phép phát biểu này của Standley được đăng lên các tờ báo trong cả nước.[257]

Một số sử gia khác thì dung hòa 2 quan điểm trên, theo đó “lend – lease” không phải là quan trọng sống còn với Liên Xô, nhưng cũng không phải là vô ích. Một số sử gia như M. Harison tin rằng nếu không có “lend – lease”, Liên Xô vẫn sẽ chiến thắng, bởi thực tế hầu hết vũ khí của Liên Xô là do họ tự sản xuất (vũ khí “lend – lease” chỉ chiếm khoảng 4% số vũ khí mà Liên Xô sử dụng), tuy nhiên chiến thắng của Liên Xô sẽ đến chậm hơn vài tháng (là quãng thời gian để sản xuất thêm 4% số vũ khí đó). Ngược lại, nếu không có sự tham gia của Liên Xô (chống đỡ 70% lực lượng Đức và chư hầu) thì các nước Đồng Minh còn lại cũng sẽ rất khó có thể đánh bại được khối Phát xít ở châu Âu[258]. Chuyên gia quân sự Nga Andrey Chaplygin tin rằng Liên Xô vẫn sẽ chiến thắng trong cuộc thế chiến dù không có lend – lease, nhưng chương trình này cũng giúp Liên Xô giảm thiểu tổn thất trên con đường đi đến Chiến thắng. Còn đối với Mỹ thì lend-lease trước hết, như chính Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt đã từng nói: “Đó là một khoản đầu tư sinh lời”[259].

Một chuyên gia Nga đã nói: “Chúng ta đã hy sinh hàng triệu người (để góp phần cho chiến thắng của Đồng Minh), và họ (Mỹ) muốn chúng ta phải cúi rạp trước mặt họ chỉ vì họ gửi thịt đóng hộp cho chúng ta sao. Một kẻ thực dụng có bao giờ làm bất cứ điều gì mà không đem lại lợi ích cho ông ta? Đừng nói với tôi rằng Lend – lease là một khoản tiền từ thiện”. Sau chiến tranh, Mỹ đã yêu cầu Liên Xô trả khoản nợ 1,3 tỷ USD còn lại từ chương trình Lend-Lease, nhưng chính phủ Liên Xô cho biết họ chỉ có thể trả 170 triệu USD. Chính phủ Hoa Kỳ không chấp nhận điều kiện này, dẫn đến các cuộc đàm phán vào năm 1972 và kết quả đã đi tới một thỏa thuận giữa 2 nước, theo đó Liên Xô có nghĩa vụ phải trả đủ 722 triệu USD cho Mỹ cho đến năm 2001. Năm 1990, Mỹ và Liên Xô trở lại đàm phán. Hai bên đã đi đến quyết định rằng đến năm 2030, Liên Xô sẽ trả đủ cho Mỹ khoản tiền là 674 triệu USD. Tuy vậy chỉ 1 năm sau, Liên Xô sụp đổ. Vào năm 1993, chính phủ Nga đã tuyên bố họ sẽ kế thừa các khoản nợ của Liên Xô và sẽ sớm thanh toán khoản nợ cho tất cả số hàng hóa mà Liên Xô đã nhận được theo dự luật Lend-Lease.[257]

Cùng với việc nhận hàng lend-lease từ những nước liên minh, Liên Xô cũng viện trợ ngược cho những nước này. Trong những năm cuộc chiến tranh, những nước liên minh cũng đã nhận từ Liên Xô 300.000 tấn quặng crom, mangan, gỗ, vàng và bạch kim. Liên Xô đã phân phối một số lượng không rõ những lô hàng tài nguyên quý và hiếm cho Hoa Kỳ như một hình thức chi trả cho những chuyến hàng lend-lease do Mỹ cung ứng, điều này đã được thỏa thuận hợp tác trước khi ký kết nghị định thư tiên phong vào ngày 1 tháng 10 năm 1941. Một số trong những lô hàng này đã bị phát hiện bởi người Đức. Vào tháng 5 năm 1942, HMS Edinburgh bị chìm trong khi mang theo 4,5 tấn vàng của Liên Xô chở đến cho Hoa Kỳ. Vào tháng 6 năm 1942, SS Port Nicholson bị chìm trên đường từ Halifax, Nova Scotia đến Thành Phố New York, trên tàu chở rất nhiều bạch kim, vàng và kim cương công nghiệp của Liên Xô, xác tàu được phát hiện năm 2008 [ 260 ] .

Phe Trục

Ở châu Âu, cường quốc phe Trục tham chiến chủ yếu là Đức. Đức Quốc xã nhận được sự hỗ trợ từ 9 nước đồng minh (phát xít Ý, Romania, Bulgaria, Hungary, Phần Lan, Slovakia, Croatia, Vichy Pháp, Tây Ban Nha) và một số vùng lãnh thổ chiếm đóng, 9 nước này đã cung cấp cho Đức khoảng 20% quân số, 1/3 số lao động và hơn một nửa lượng nguyên vật liệu để sản xuất vũ khí. Trên thực tế, Đức Quốc xã không tham chiến riêng lẻ mà đã huy động nguồn nhân lực, toàn bộ các kho vũ khí, dự trữ kim loại, các nguyên liệu chiến lược, huy động gần như toàn bộ nền công nghiệp quân sự của toàn Tây Âu và Trung Âu vào cuộc chiến, trong đó 75% binh lực được dùng để chống Liên Xô[261] Nếu không có sự trợ giúp của 9 nước này, Đức Quốc xã sẽ không thể có đủ nhân lực và tài nguyên để tiến hành chiến tranh tổng lực lâu dài với khối Đồng Minh (ví dụ, sau khi Romania bị Liên Xô đánh bại vào tháng 8/1944 thì Đức cũng bị mất một nửa nguồn cung dầu mỏ, điều này khiến sản lượng vũ khí của Đức sụt giảm nhanh chóng kể từ cuối năm 1944 và quân đội Đức cũng thua chung cuộc chỉ nửa năm sau đó).[cần dẫn nguồn]

Khi Đức chiếm được chủ quyền lãnh thổ mới ( bằng cách đánh chiếm trực tiếp hoặc bằng cách thiết lập chính phủ nước nhà bù nhìn ở những nước bị vượt mặt ), những chủ quyền lãnh thổ mới này buộc phải bán tài nguyên và nông sản cho Đức với giá cực thấp. Một lượng lớn sản phẩm & hàng hóa chảy vào Đức từ những vùng bị chinh phục ở phía Tây. Ví dụ, 2/3 trong toàn bộ những chuyến tàu hỏa ở Pháp vào năm 1941 đã được sử dụng để luân chuyển sản phẩm & hàng hóa sang Đức. Na Uy mất 20 % thu nhập quốc dân vào năm 1940 và 40 % vào năm 1943 để phân phối cho ĐứcDo bị thiếu lương thực bởi nhiều nông dân nam đã nhập ngũ, Đức bù đắp sự thiếu vắng đó bằng cách lấy hàng triệu tấn ngũ cốc từ Nam Tư, Hungary và Romania. Nguồn phân phối dầu của Đức, vốn rất quan trọng cho nỗ lực cuộc chiến tranh, phụ thuộc vào phần đông vào việc nhập khẩu 1,5 triệu tấn dầu hàng năm, đa phần từ Romania. Đức cũng chiếm giữ luôn nguồn phân phối dầu của những nước bị chinh phục – ví dụ như Pháp [ 263 ] Về mặt sản xuất, Đức trưng dụng mọi xí nghiệp sản xuất tại những chủ quyền lãnh thổ chiếm đóng, những nhà máy sản xuất này đã phân phối rất nhiều vũ khí cho Đức. Ví dụ như loại xe tăng Panzer 38 ( t ) và những biến thể của nó đã được sản xuất tại những nhà máy sản xuất ở Tiệp Khắc với số lượng lên tới trên 6.600 chiếc [ 264 ]Ở châu Á, cường quốc phe Trục tham chiến hầu hết là Nhật Bản. Tuy nhiên, tiềm năng kỹ nghệ của Nhật yếu hơn so với những nước Đức, Liên Xô, Anh, Mỹ do nước này thiếu những nguồn tài nguyên một cách trầm trọng. Nhật buộc phải nhập khẩu những nguyên vật liệu như sắt, dầu hoả và than đá vì thiếu những tài nguyên vạn vật thiên nhiên ở trong nước để duy trì sản xuất công nghiệp vũ khí. Vì vậy, Nhật Bản xây dựng một loạt chính phủ nước nhà bù nhìn ở những vùng chiếm đóng để tương hỗ quân Nhật khai thác tài nguyên Giao hàng cuộc chiến tranh. Tiêu biểu như Mãn Châu quốc, nhà nước Uông Tinh Vệ, chính phủ nước nhà Xứ sở nụ cười Thái Lan dưới thời thống chế Plaek Pibulsonggram, chính phủ đệ nhị Cộng hòa tại Philipines, cơ quan chính phủ Đế quốc Việt Nam … [ 265 ] .

Hậu quả

Tất cả mọi quốc gia trên thế giới đều bị Chiến tranh thế giới thứ hai ảnh hưởng ít nhiều. Phần lớn đã tham chiến theo phía Đồng Minh hay phe Trục, và một số đã theo cả hai. Một số nước được thành lập vì chiến tranh, và một số không tồn tại được.[cần dẫn nguồn]

8 Cường Quốc tham chiến quan trọng nhất được liệt kê sau đây:[cần dẫn nguồn]

• Trung Quốc: quốc gia Đông Á này từng là nền văn minh hàng đầu thế giới nhưng tụt hậu trước sự phát triển mạnh mẽ của nền văn minh phương Tây nên bị các đế quốc phương Tây và Nhật Bản chèn ép. Sau 10 năm phát triển (Nam Kinh thập kỷ) cũng như có sự giúp đỡ của Hoa Kỳ, năm 1941, Trung Quốc gia nhập phe Đồng minh và trở thành một trong ngũ cường chủ chốt lãnh đạo phe Đồng minh cùng với Hoa Kỳ, Liên Xô, Anh và Pháp. Họ đã khống chế thành công hơn 1 triệu quân Nhật ở vùng Đông Bắc cũng như cầm chân quân Nhật ở các tỉnh phía Đông. Trung Quốc quá rộng lớn nên người Nhật không đủ quân cũng như khả năng hậu cần để tiếp tục tiến sâu vào lãnh thổ Trung Quốc. Tuy vậy, nội bộ Trung Quốc bị chia rẽ giữa hai phe Quốc – Cộng, giữa chính quyền trung ương và các quân phiệt địa phương nên Trung Quốc không thể tập trung toàn lực chống phát xít Nhật.[cần dẫn nguồn]
• Hoa Kỳ: Ban đầu duy trì chính sách trung lập, Hoa Kỳ bán hàng hóa và vũ khí cho cả hai phe và không tỏ thái độ chống lại bên nào. Tuy nhiên vào cuối năm 1941, Hoa Kỳ bị cuốn vào chiến tranh khi Nhật tấn công bất ngờ và Đức tuyên chiến. Hoa Kỳ dùng khả năng kinh tế và công nghiệp an toàn để tiếp tế cho tất cả các nước Đồng Minh và đã tạo lực lượng và duy trì nỗ lực tại châu Âu và Thái Bình Dương. Hoa Kỳ cũng là nước tham gia trên nhiều mặt trận nhất và viện trợ nhiều nhất cho các nước Đồng Minh. Hoa Kỳ là nước duy nhất tham chiến mà lãnh thổ và nền kinh tế hầu như không bị chiến tranh tàn phá, đã vậy họ còn thu được lợi từ các hợp đồng bán vũ khí, nguyên liệu, lương thực… Hoa Kỳ được coi là lực lượng có vai trò quan trọng nhất trong chiến thắng của phe Đồng minh tại Châu Á và Thái Bình Dương. Sau thế chiến thứ hai, Hoa Kỳ là nước duy nhất không bị tổn thất nặng mà còn thu được nhiều món lợi và nổi lên thành siêu cường có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh nhất thế giới.[cần dẫn nguồn]

Tóm tắt

Chiến tranh thế giới thứ hai là một cuộc xung đột vũ trang lớn nhất lịch sử. Không cuộc xung đột nào trước đó hay sau đó bao gồm số nước tham gia nhiều hơn, ảnh hưởng diện tích đất lớn hơn, hay giết nhiều mạng người và phá hoại nhiều hơn. Tuy nhiên, sự lớn lao của cuộc chiến này chỉ là một trong nhiều khía cạnh nổi bật nhất của nó. Một số khía cạnh khác đáng được chú ý là:[cần dẫn nguồn]

Ghi chú

1. ^ Có nhiều ngày khác đã được đề xuất kiến nghị là ngày mà Thế chiến thứ hai mở màn hoặc kết thúc, đây là khoảng chừng thời hạn được nói đến tiếp tục nhất .

Tham khảo

Thư mục

Đọc thêm

Liên kết ngoài

Source: https://bem2.vn
Category: TỔNG HỢP